Βικτωρία Χαζάν, η Σεφαραδίτισσα τραγουδίστρια, που συνέθετε και έπαιζε ούτι, ντέφι, μπεντίρ...
Σεφαραδίτικη καταγωγή είχε η Βικτωρία Χαζάν (Victoria Hazan). Κρίνω σκόπιμο να πούμε, με την ευκαιρία, λίγα πράγματα για τους Σεφαραδίτες γιατί έχουμε κι άλλους τραγουδιστές με την ίδια καταγωγή. Οι Σεφαραδίτες είναι Εβραϊκής καταγωγής και διαφοροποιούνται από τους Ασκεναζίτες και Μιζραχίτες. Για αιώνες ζούσαν στην Ισπανία αρμονικά με τους Ισπανούς και τους μουσουλμάνους. Όμως το 1492, οι βασιλιάδες της Ισπανίας Φερδινάνδος και Ισαβέλλα εξέδωσαν διάταγμα το οποίο υποχρέωνε τους Εβραίους της χώρας είτε να γίνουν καθολικοί, είτε να φύγουν. Κάποιοι ιστορικοί λένε ότι αυτό έγινε επειδή οι Φερδινάνδος και Ισαβέλλα ανακάλυψαν ότι Εβραίοι υποκινούσαν τους Άραβες να ξανακατακτήσουν την Ισπανία. Και άλλοι ιστορικοί συγκρίνουν το γεγονός αυτό με ό,τι ανακάλυψαν οι μυστικές υπηρεσίες του Αυτοκράτορα Ηράκλειου (610-641, ο Οίκος 610-717), ότι δηλαδή Εβραίοι χρηματοδοτούσαν τους Πέρσες να επιτίθενται επί αιώνες στο Βυζάντιο. Δεν έχω άποψη για τα ιστορικά, όμως για τους συγκεκριμένους (και όχι μόνο τους συγκεκριμένους) βασιλείς και αυτοκράτορες έχω τη χείριστη! Τέλος πάντων, όσοι δε δέχτηκαν να γίνουν καθολικοί αναγκάστηκαν να φύγουν και ονομάστηκαν "Σεφαραδίτες", στις χώρες που κατέληξαν, από το εβραϊκό "sepharad" που σημαίνει κάτι σαν "τόπος εξορίας"(;). Το γλωσσικό τους ιδίωμα είναι γνωστό ως "σεφαραδίτικα" ή "ladino". Οι περισσότεροι από τους δυστυχείς αναγκαστικά εξορισμένους, κατέφυγαν σε περιοχές της τότε Οθωμανικής αυτοκρατορίας και ένα μεγάλο μέρος εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη. Να τώρα ένας χάρτης με τους δρόμους μετανάστευσης των Σεφαραδιτών, μετά την απέλασή τους το 1492.
 |
| Από την Ιουδαϊκή Εγκυκλοπαίδεια, βασισμένη σε σχέδιο του H. Bainart Αν και δεν είναι τόσο ευανάγνωστα τα τοπωνύμια, αναγνωρίζονται από τη θέση τους. |
Αυτά, με την καταγωγή της Βικτωρίας Χαζάν και ας πούμε τώρα κάποια βιογραφικά της. Γεννήθηκε στις 15-4-1896 στο όμορφο Σαλιχλί, μία πόλη ανατολικά της Σμύρνης. Το πατρικό της όνομα ήταν Νίνιο. Το 1915 βρέθηκε στη Σμύρνη και το 1920 στη Ν. Υόρκη, όπου και πέθανε στις 21-11-1995. Έζησε δηλαδή 99 χρόνια! Ετάφη στο Σινσινάτι του Οχάιο. Γύρω στα 1925 παντρεύτηκε τον Ισραέλ Χαζάν και όταν πέθανε αυτός ξαναπαντρεύτηκε το 1936 με τον Τζόε Ρόσα. Υπήρξε πρόεδρος της United Sisterhood Benevolent, στο Bronx (;).
 |
| Αριστερά με τον άντρα της Ισραέλ Χαζάν, στο μέσον με το σκυλάκι της και δεξιά με κάποιον (υποθέτω) συγγενή της, ονόματι Maurice Ninio. Γράφω "υποθέτω", γιατί το πατρικό της ήταν Νίνιο. |
Η Βικτωρία Χαζάν ηχογράφησε μεταξύ 1940-1945(;) εικοσιτέσσερα τραγούδια. Δύο στα ελληνικά, δέκα στα σεφαραδίτικα-ισπανοεβραίικα και δώδεκα στα τουρκικά. Εδώ, έχετε την ευκαιρία να τα απολαύσετε όλα και μάλιστα αποθορυβοποιημένα. Για κάποια βρέθηκαν και οι ετικέτες από τους δίσκους των 78 στροφών.
 |
| Αριστερά και στο μέσον οι ετικέτες των δύο τραγουδιών στα ελληνικά και δεξιά το εξώφυλλο του CD με την έκδοση όλων των τραγουδιών που είπε σε δίσκους γραμμοφώνου, 78 στροφών, η Χαζάν. Από ορθογραφία και ονόματα δημιουργών, μην το πολυψάχνετε... |
ΟΜΟΡΦΟ ΜΟΥ ΧΑΡΙΚΛΑΚΙ - Χαρικλάκι (Π. Τούντα, από τουρκικό)
Βικτωρία Χαζάν
ΝΑ ΣΕ ΧΑΡΩ ΧΑΣΑΠΑΚΙ - Το χασαπάκι (Δ. Μπαρούση)
Βικτωρία Χαζάν
Η Βικτωρία Χαζάν τραγουδάει στα σεφαραδίτικα-ισπανοεβραίικα
 |
| Οι ετικέτες για τα τρία επόμενα τραγούδια |
ME KEMI Y ME ENFALMI, Victoria Hazan
 |
| Επίσης οι ετικέτες για τα πρώτα τρία από τα επόμενα επόμενα τραγούδια |
NO AY LUZ, SABAH GAZEL, Victoria Hazan
NO RIYGAS CON MI, Victoria Hazan
TODAS MIS ESPERANSAS, Victoria Hazan
LAGRIMAS VERTEREI, Victoria Hazan
SEDA AMARIA SON, Victoria Hazan
UN DIA YO BIZI, Victoria Hazan
UN ANIO AY, Victoria Hazan
 |
Αριστερά, φωτογραφία από γιορτή της United Sisterhood Benevolent, της οποίας η Βικτωρία Χαζάν ήταν πρόεδρος. Δεξιά, ένα διαφημιστικό της εταιρείας "METROPOLITAN" η οποία εξέδιδε τους δίσκους της Χαζάν. Τα πρώτα οχτώ τραγούδια της λίστας, όπως φαίνεται, είναι από αυτά που είπε η Χαζάν στα ισπανοεβραίικα. Τα δύο τελευταία είναι το "Χαρικλάκι" και "Το χασαπάκι" που είπε η Χαζάν στα ελληνικά.
|
Η 8η Λεωφόρος της Ν. Υόρκης και κυρίως η περιοχή μεταξύ των παραλλήλων οδών 23 και 42, ήταν κάποτε γεμάτη με κέντρα διασκέδασης (κυρίως ελληνικά) τα οποία αποτελούσαν κι ένα καταφύγιο για Έλληνες, Τούρκους, Αρμένιους, Ανατολίτες γενικότερα, αλλά και Σεφαραδίτες. Αυτονόητο είναι και το ...πολυεθνικό προσωπικό που ιερουργούσε στα πάλκα. Έτσι φύτρωσαν και πάμπολλες εταιρείες δίσκων. Οι Έλληνες πρωτοστατούσαν σ' αυτά, αλλά δεν ήταν οι μόνοι. Επειδή το θέμα μας είναι η Βικτωρία Χαζάν, θα περιοριστούμε στις δισκογραφικές εταιρείες που την αφορούν. Έτσι το 1940; δημιουργήθηκε η εταιρεία METROPOLITAN από τον πολυπράγμονα Αλβανό Aydin Asllan και τον βιολιστή Nic Doneff. Όμως χώρισαν κι έτσι ο μεν Aydin Asllan δημιούργησε την BALKAN ο δε Nic Doneff την KALIPHON Rec. Η Βικτωρία Χαζάν ηχογράφησε 18 τραγούδια στη METROPOLITAN και 6 στην KALIPHON Rec.
 |
| Εδώ είναι μία έκδοση της METROPOLITAN με 14 από τα 18 τραγούδια που ηχογράφησε η Χαζάν στην εταιρεία αυτή. Εκτός από τους τίτλους παρατίθενται και οι στίχοι. |
Η Βικτωρία Χαζάν τραγουδάει στα Τουρκικά
 |
| Οι ετικέτες για τα τρία επόμενα τραγούδια |
ARARAIM SENI HER GUNI, Victoria Hazan
DEGIRMENCI, Victoria Hazan - Marko Melkon
GARIP HICAZ CHIFTE-TELLI-GAZEL, Victoria Hazan
 |
| Στα αριστερά και στο μέσον οι ετικέτες από τα επόμενα δύο πρώτα τραγούδια. Δεξιά η Χαζάν, μάλλον στην "Ένωση Αδελφότητας" |
HUZAM (Gazel), Victoria Hazan
MARTINIM OMUZUMDA, Marko Melkon - Victoria Hazan
GIONUL ARASINDA, Victoria Hazan
GORDUM BEN SENI, Victoria Hazan
BAHCE DUVARIN ACDI, Victoria Hazan
HAYAL DERESY, Victoria Hazan
RAST NEVA GAZEL, Victoria Hazan
YARDAN HABER GELMADI, Victoria Hazan
YUREIMDE BOU AGI, Victoria Hazan
 |
| Αριστερά με το ντέφι της δίπλα στις άλλες γυναίκες στην "Αδελφότητα" και δεξιά στην αιώνια κατοικία της στο Σινσινάτι του Οχάιο, μετά από 99 ολόκληρα και γεμάτα δημιουργία, χρόνια! |
Σημείωση
Σεφαραδίτες όμως τραγουδιστές (της Ανατολής), εκτός από την Βικτωρία Χαζάν που γεννήθηκε στο Σαλιχλί Σμύρνης, ήταν ο Jack Mayesh, που γεννήθηκε στο Κουσάντασι το 1899 και ο Haim Effendi που γεννήθηκε στην Αδριανούπολη το 1853. Δεν τους ξεχνάω (τουναντίον...) και κάποια στιγμή θα έρθει και η σειρά τους, τουλάχιστον στο βαθμό που σχετίζονται με την ελληνική μουσική. Πάντως, υλικό τους έχω!
