Εισαγωγικά
Μεγάλη διάδοση έχει στις μέρες μας το μικρασιάτικο παραδοσιακό τραγούδι "Θα σπάσω κούπες". Έχει πολλές χάρες αυτό το κομμάτι! Η μουσική του είναι ανατολίτικη, ελκυστικότατη και δε βαριέσαι να την ακούς. Τα στιχάκια του είναι, λιτά, λακωνικά και ...ντροπαλά ερωτικά, δείχνουν δε κάπως ελλιπή (από άποψη νοήματος), αφού δεν αναφέρεται η "αιτία", δηλαδή τα "λόγια" και τα "λογάκια" τα οποία προκάλεσαν τη θραύση των "κουπών" και των "ποτηρακίων" (άτιμη και καριόλα "γενική" πτώση της ελληνικής μας...).
Έχω ασχοληθεί αρκετές φορές με το τραγούδι αυτό τις ραδιοφωνικές εκπομπές μου, μάλιστα δε το 2006 έκανα μια εορταστική εκπομπή στην ΕΤ3, με τίτλο "Θα σπάσω κούπες... και ποτηράκια". https://www.youtube.com/watch?v=lwM-Sho7hrQ
Έχω ασχοληθεί αρκετές φορές με το τραγούδι αυτό τις ραδιοφωνικές εκπομπές μου, μάλιστα δε το 2006 έκανα μια εορταστική εκπομπή στην ΕΤ3, με τίτλο "Θα σπάσω κούπες... και ποτηράκια". https://www.youtube.com/watch?v=lwM-Sho7hrQ
Μάζευα, που λέτε, ό,τι υλικό εύρισκα για τις "Κούπες", αλλά την τελευταία χρονιά έτυχε να βρω τα σημαντικότερα και σπανιότερα ντοκουμέντα. Ήρθε κι η πολύ μεγάλη επιτυχία της διασκευής του τραγουδιού από την ταλαντούχο νεαρή Μαρίνα Σάττι, με εκατομμύρια επισκέψεων στα σχετικά βίντεο, οπότε ήρθε κι η ώρα να σας εκθέσω το υλικό που έχω. Δηλαδή, πληροφορίες, ηχητικό και φωτογραφικό υλικό και ...σκέψεις.
Λέω, όμως, πριν περάσω στα στοιχεία του τραγουδιού, να προσπαθήσω να σας μιλήσω -όσο πιο απλά και σύντομα γίνεται, γιατί υπάρχει πολύ ...μπαλαμούτι-, για τη συνήθεια (πείτε εσείς: έθιμο-παράδοση-άγραφη πράξη-εεέξη...) του σπασίματος γυάλινων, πορσελάνινων, κεραμικών κ.λ.π. αντικειμένων, σε μια στιγμή κάποιας ειδικής και ύψιστης ψυχικής κατάστασης -καλής ή και κακής!
Οι μαγικές ...θραύσεις των εύθραυστων!
Στη χώρα μας (όπως και σε πολλές χώρες, άλλωστε) είναι συνηθισμένο φαινόμενο τα σπασίματα. Μάλιστα σπασίματα διαφόρων αντικειμένων. Έτσι συναντάμε:
1. Σπάσιμο (γυαλιού, πορσελάνης, κεραμικού...) για να εξορκιστεί κάποιο κακό, όπως είναι π.χ. τα σπασίματα που γίνονται δίπλα σε νεοσκαμμένο τάφο, αμέσως μετά την ταφή και την αποχώρηση του παπά -καθ' ό το σπάσιμο θεωρείται πράξις ειδωλολατρική.
2. Σπάσιμο ...κάποιου ποτηριού (όχι γενική κατάρρευση της πιατοθήκης και της "προίκας"), σε γλέντια και γιορτές, ιδιωτικά η και δημόσια και μάλλον σε παλιότερες εποχές. Εδώ το σπάσιμο γίνεται για διώχνονται ...τυχόν επίβουλα κακά!
3. Σπάσιμο ενός ροδιού την πρωτοχρονιά και πρόκειται για ένα πανάρχαιο έθιμο. Φαίνεται να πρωτοεντοπίστηκε στην Πελοπόννησο και μετά να διαδόθηκε σ' όλη την Ελλάδα και στη Μικρά Ασία. Οι σκορπισμένοι σπόροι του ροδιού συμβολίζουν την αφθονία και τη συναφή γονιμότητα.
4. Σπάσιμο πιάτων στα πόδια του γαμπρού και της νύφης, -μην τυχόν και πλησιάσει κάποιο κακό... (το οποίο, όμως κακό, συνήθως δεεε μασάει!).
5. Σπάσιμο στάμνας στην Κεφαλονιά, Κέρκυρα, Λευκάδα, Ζάκυνθο, στην πρώτη Ανάσταση, πρωί του Μ. Σαββάτου. Μπορεί το έθιμο να φτάνει πίσω στο Μεσαίωνα, όταν και γινόταν για να αποδιωχτούν τα μιαρά πνεύματα ή και για να αναπαρασταθεί το άνοιγμα του τάφου του Χριστού, που -σύμφωνα με την παράδοση συνοδεύτηκε- από τρομακτικούς θορύβους.
Οι μαγικές ...θραύσεις των εύθραυστων!
Στη χώρα μας (όπως και σε πολλές χώρες, άλλωστε) είναι συνηθισμένο φαινόμενο τα σπασίματα. Μάλιστα σπασίματα διαφόρων αντικειμένων. Έτσι συναντάμε:
1. Σπάσιμο (γυαλιού, πορσελάνης, κεραμικού...) για να εξορκιστεί κάποιο κακό, όπως είναι π.χ. τα σπασίματα που γίνονται δίπλα σε νεοσκαμμένο τάφο, αμέσως μετά την ταφή και την αποχώρηση του παπά -καθ' ό το σπάσιμο θεωρείται πράξις ειδωλολατρική.
2. Σπάσιμο ...κάποιου ποτηριού (όχι γενική κατάρρευση της πιατοθήκης και της "προίκας"), σε γλέντια και γιορτές, ιδιωτικά η και δημόσια και μάλλον σε παλιότερες εποχές. Εδώ το σπάσιμο γίνεται για διώχνονται ...τυχόν επίβουλα κακά!
3. Σπάσιμο ενός ροδιού την πρωτοχρονιά και πρόκειται για ένα πανάρχαιο έθιμο. Φαίνεται να πρωτοεντοπίστηκε στην Πελοπόννησο και μετά να διαδόθηκε σ' όλη την Ελλάδα και στη Μικρά Ασία. Οι σκορπισμένοι σπόροι του ροδιού συμβολίζουν την αφθονία και τη συναφή γονιμότητα.
4. Σπάσιμο πιάτων στα πόδια του γαμπρού και της νύφης, -μην τυχόν και πλησιάσει κάποιο κακό... (το οποίο, όμως κακό, συνήθως δεεε μασάει!).
5. Σπάσιμο στάμνας στην Κεφαλονιά, Κέρκυρα, Λευκάδα, Ζάκυνθο, στην πρώτη Ανάσταση, πρωί του Μ. Σαββάτου. Μπορεί το έθιμο να φτάνει πίσω στο Μεσαίωνα, όταν και γινόταν για να αποδιωχτούν τα μιαρά πνεύματα ή και για να αναπαρασταθεί το άνοιγμα του τάφου του Χριστού, που -σύμφωνα με την παράδοση συνοδεύτηκε- από τρομακτικούς θορύβους.
6. Το σπάσιμο πιάτων σε κέντρα διασκέδασης. Η βάρβαρη αυτή συνήθεια πρέπει να ξεκίνησε τη δεκαετία του 1930 και έφτασε στον ...κολοφώνα τις δεκαετίες 1960-1970, όταν οι βαριοί ...μερακλήδες (και λεφτάδες) σπάγανε μέχρι και 100.000 (καλά διαβάσατε, εκατό χιλιάδες, έγραψα) πιάτα το μήνα! Το θετικό ήταν, ότι έτσι άνοιξαν πάνω από 50 βιοτεχνίες κατασκευής γύψινων πιάτων στην Ελλάδα, δίνοντας δουλειά σε περίπου 1.000 άτομα. (Δε γνωρίζω αν είχαν και ...αριστερόχειρο συνδικαλιστικό όργανο!). Τη δεκαετία του 1990 το φαινόμενο άρχισε να ξεφτίζει. Η χούντα πάντως, απαγόρευσε το σπάσιμο με νόμο. (Να κι ένα καλό, απ' τα γραφικά ...φριγαδέλια).
Τα σπασίματα στον ελληνικό κινηματογράφο
Τα "σπασίματα", από κέφι, έχουν περάσει πολύ παραστατικά και στον ελληνικό κινηματογράφο. Στην αρχή σκέφτηκα να σας εκθέσω μόνο 4-5 παραδείγματα, ξεχωριστά και ιδιαίτερα αντιπροσωπευτικά. Αφήστε που αρκετές σκηνές με σπασίματα -σε κάποιες ταινίες- κάνουν μπαμ ότι τις επινόησε ο σκηνοθέτης και έτσι δεν ...πείθουν. (Όμως ένας ικανός ψυχαναλυτής, θα μπορούσε βλέποντας τις σκηνές αυτές -που δεν πείθουν- να εννοήσει πολλά για τα βαθύτερα ψυχολογικά του σκηνοθέτη. Και δεεεν αστειεύομαι καθόλου!). Τέλος πάντων, επειδή ανακάλυπτα συχνά σπασίματα στο ελληνικό σινεμά και μάλιστα σε ταινίες με πολύ αγαπημένους ηθοποιούς ("απόντες" οι περισσότεροι) είπα να σας βάζω εδώ ό,τι κι αν βρίσκω, τόσο για νοσταλγία, όσο και για χάζι!
Ποτέ την Κυριακή (1959-60)
Πρόκειται για δύο σκηνές που πείθουν για την αυθεντικότητά τους, κυρίως μέσα από την ...ολιγάρκειά τους. Α! και το χαμηλό (χαμηλότερο δε γινόταν, ακόμα και πραγματιστικά) κόστος τους. Άψογος και διαβασμένος ο Ντασέν σ' όλα του και σημειωτέον ότι η ταινία προοριζόταν κυρίως για στερημένους -σε τέτοια- αλλοδαπούς!
Εδώ τα σπάει ο μάγκας Τίτος Βανδής...
...κι έτσι έμαθε (εκών ακών) στο τέλος, να τα σπάει κι ο αγαπημένος μας Τζούλης (Ζυλ Ντασέν)
Ολόκληρη η ταινία εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=4R7833dqmNE
Το κοροϊδάκι της δεσποινίδος (1960)
Ο Ντίνος Ηλιόπουλος πίνει μονορούφι το κρασί του, σπάει το ποτήρι από μαγκιά και πάει να δείρει τον αρχιμάγκα Νίκο Φέρμα, διότι ενόχλησε τη Τζένη Καρέζη με την οποία είναι και αγρίως καψούρης... (Πολύ σεμνό είναι το σπασιματάκι του Ντίνου... Να δείτε τι σας περιμένει στη συνέχεια...).
Ζητείται τίμιος (1963)
Εδώ σπάζεται μόνο και μόνο ένα κρασοπότηρο (και όχι διάλυση ...τάνκερ). Το σπάζει ο Ζαννίνο (κατά ταυτότητα Ιωάννης Παπαδόπουλος, Πολίτης την καταγωγή) ο οποίος υποδύεται έναν βαρύμαγκα -το δέμας και τη μαγκιά, μάλιστα και με βαρύτατη κομπολόγα- και μπράβο (δηλ. σωματοφύλακα) του "Μεγάλου" μάγκα -κατά τα άλλα χέστρα, ίσως και ...αδελφούλας! Κάποια στιγμή που ο Βαγγέλης Περπινιάδης τραγουδάει "Δεν ξαναπαίζω ζάρια" (Κώστα Φραγκούλη, 1959), ο Ζαννίνο τσουγκρίζει το ποτήρι του, πίνει όλο το περιεχόμενο και μετά το πετάει στο δάπεδο...
Αξίζει, όμως, να δείτε όλη τη σκηνή της μαγκιάς, με πρωταγωνιστή τον Μίμη Φωτόπουλο ο οποίος υποδύεται ένα σεμνό ανθρωπάκι..., αλλά με καρδιά!
https://www.youtube.com/watch?v=0yU9em871M0
Κάθαρμα (1963)
Ένα ποτήρι σπάει η Μάρω Κοντού (υποδύεται την πόρνη Μαρκησία, στην ταινία) και όταν χορεύει ζεϊμπέκικο κάποιοι μερακλήδες σπάνε δυο-τρία πιατάκια. Ανατριχιαστικό που χορεύει ξυπόλυτη και γύρω σπάζουν, αλλά ο σκηνοθέτης το κανόνισε ώστε τα κομμάτια να μη φτάνουν στα πόδια της...
Α! Καταπληκτικό είναι ότι η σκηνή γυρίστηκε στην "Ταβέρνα του Τζίμη του χοντρού" (Αχαρνών 77), όπου πραγματικά εμφανιζόταν ο Πάνος Γαβαλάς με τη Ρία Κούρτη και την ορχήστρα τους. Έβαλα και τα 20'' που δείχνουν την είσοδο του κέντρου με τα ονόματα των καλλιτεχνών, ενώ εξέρχεται αυτοκρατορικά η Μαρκησία!
Εδώ, όλη η ταινία "Κάθαρμα", με Γ. Φούντα, Σ. Στρατηγό και άλλα ...καθάρματα.
https://www.youtube.com/watch?v=_P7ug7xvKsc
Ο άσωτος (1963)
Η Σαπούντζω τα σπάει από τσατίλα, γιατί κανείς δεν πήγε να τη δει και να την ακούσει (Στην Κάρυστο, στην ταινία), αν και ...τσιτσιδώθηκε για να τους ελκύσει!
Όλη η ταινία, εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=Tse3HLapBCs&t=3088s
Τζένη Τζένη (1966)
Εδώ, σπάζονται -με απλό τρόπο- 4 κρασοπότηρα. Το ένα το σπάει η μερακλωμένη και χασαποχορεύουσα Τζένη (Καρέζη) και τα τρία τα σπάει ένας μερακλωμένος -απ' το χορό της, άραγε;- θαμώνας του σεμνού κέντρου. Και λέω "σεμνού" γιατί το κέντρο δεν έχει καν ορχήστρα, η δε μουσική παίζεται από ένα ...χλιδάτο τζουκ μποξ της εποχής.
Κάτι κουρασμένα παλικάρια (1967)
Ο αιώνιος νέος (και ...φουστανάκιας) Λαμπρούκος, προκειμένου να εντυπωσιάσει τη θεά Νόρα Βαλσάμη (τύφλα να 'χει μπροστά της η Μίλα Γιόβοβιτς και άλλες διαφημισμένες...), πάει για διασκέδαση όλη την παρέα της σ' ένα κέντρο και εκεί σπάνε πιάτα αλλά πάρα-πάρα πολύ σεμνά και περιορισμένα...
(Η συγκεκριμένη ταινία δεν υπάρχει ολόκληρη στο διαδίκτυο, λόγω πνευματικών δικαιωμάτων)
Οι θαλασσιές οι χάντρες (1967)
Εδώ, το σπάσιμο των πιάτων είναι κάπως ήπιο, αλλά λόγω ζηλιάρικης ερωτικής παρεξήγησης -η οποία προκαλεί ...γενική σύρραξη- το σπάσιμο έρχεται σε δεύτερη μοίρα. Πάντως, μερικά πιάτα σε κάποιες σκηνές δε μου φαίνονται γύψινα, γιατί δε γίνονται εύκολα ...τετρακλάδια!
Ολόκληρη η ταινία εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=SGAxN2IxB7c
Πάρε κόσμε (1967)
Πρωτοτυπία! Ο Βέγγος τα σπάζει από μεράκι και πόνο. Ο Βέγγος, λοιπόν, έπεσε σε κακούργα πεθερά, η οποία δεν ανέχεται την -ακραία είν' η αλήθεια- γενναιοδωρία του και τελικά τού ...απαγάγει το αγαπημένο του γυναικάκι, την Ελενίτσα (κόρη της). Κι ένα βροχερό βράδυ, πάει στου Ζαμπέτα και στο τσακίρ κέφι τα ...ψιλοσπάει!
Ολόκληρη η ταινία εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=SlyTMG9-r2U
Καταραμένη αγάπη (1968)
Αυτό είναι σπάσιμο, μάγκες μου και μακγίτισσες! Γλεντάκι στο καπηλειό του ψαρο-χωριού, με μόνο τον Γιάννη Καραμπεσίνη να τραγουδάει (με το μπουζούκι του) για τα γλέντια των θαλασσινών, τον Τακούλη Εμμανουήλ να χορεύει και δίπλα τον Γιώργο Καμπανέλλη και τον γλυκύτατο Γιώργο Βελέντζα να διασκεδάζουν με την παρέα τους. Κι όταν ο Καραμπεσίνης τραγουδάει ότι ...οι θαλασσινοί γλεντάνε και χορεύουν και τα σπάνε..., τότε ο Βελέτζας σηκώνει ένα (είπα, αριθμός 1...) πιατάκι και το σπάει τελετουργικά στο δάπεδο! Και αρκούσε αυτό το ένα, γιατί έτσι ξορκίστηκε το κακό κι η μαγική (και πάντα "καθαρή") Νίκη Τριανταφυλλίδη, ...πλησίασε πιο κατά στον αγαπημένο της!
Πεθαίνω κάθε ξημέρωμα (1969)
Ο κορίτσαρος, Μάρθα Καραγιάννη, που ορέγονται όλοι (όμως ήταν η άτυχη από τις τρεις αδελφές του έργου) δέχεται την πρόταση ενός νεαρού μορφονιού να πάνε βόλτα και σχολιάζει (πιωμένη...) όσο είμαι ζωντανή, είμ' ελεύθερη να πάω όπου θέλω και αφήνει το μπουκάλι απ' το οποίο πίνει, να πέσει στο δάπεδο και να σπάσει! Κέφια...
Ο τζαναμπέτης (1969)
Ο ...ιεροράπτης Βαβάς (ή Σάββας ή Δ. Νικολαΐδης), τα σπάει για χάρη μιας ...γιαλατζή Πολίτισσας και δίμετρης γυναικάρας (Μάρως Κοντού), στο κέντρο διασκέδασης του άντρακλα Ν. Ρίζου και της καθαρευουσιάνας Δ. Στυλιανοπούλου. Τα σπάει ιεροκρυφίως, καθ' ό ορκισμένος "θεούσος" και εναντίον του γάμου, με το φόβο του αρχιμπουλντόκ της αγαμίας, τον αδελφό του τον Λ. Κωνσταντάρα.
Ο αχαΐρευτος (1970)
Εδώ το κορίτσι σπάει πιάτα (4 μέτρησα...), όχι από κέφι αλλά γιατί ο πατέρας της θέλει να την παντρέψει μ' ένα πλούσιο γέρο, ενώ αυτή αγαπάει τον ζωγράφο Σ. Μουστάκα.
Ορατότης μηδέν (1970)
Την ίδια χρονιά, ο κάργα μεθυσμένος Κούρκουλος δεν ξέρει γιατί (ακριβώς) σπάει ένα ποτήρι στην αίθουσα δεξιώσεων κι ένα μπουκάλι με ποτό δίπλα στη θάλασσα... Τα σπάει επειδή τάχα έγινε πλούσιος ή επειδή πουλήθηκε -για να γίνει πλούσιος; (Λίγο αργότερα θα χάσει τον αγαπημένο του αδερφό!). Ο Φώσκολος την έκανε ταινία πάλι την παραμύθα του και το παραμυθιασμένο κοινό την ...κατάπιε αμάσητη. Εμείς, ...χεστήκαμε απ' το γέλιο. Άρα, όλοι 'φχαριστημένοι.
Στον αστερισμό της παρθένου (1973)
Η θεά ζωή Λάσκαρη, υποδυόμενη την πόρνη (γεννημένη στον αστερισμό της ...παρθένου) τα σπάει διασκεδάζοντας και πληρώνει ο πλούσιος θαυμαστής και αγαπητικός της (Γ. Αργύρης). Δηλαδή, τι σπάει το κοριτσάκι... Μόνο δύο ισχνά και ...άχρηστα πιατάκια!
Το παίζω και πολύ άντρας (1983)
Ο γλυκός μας Σωτήρης Μουστάκας (Βραβείο "Καρολος Κουν", 2003) τα σπάει ...ποσοτικά και εν ευθυμία, διασκεδάζοντας μ' έναν κολλητό του και δύο ζωηρά λαϊκά (très ...kavlotik) γκομενάκια που χορεύουν χασαποσέρβικο! Μάλιστα μετράει προσεκτικά τα πιάτα της στοίβας, μη λάχει και τον πιάσουν κορόιδο τα γκαρσόνια του πονηρού ιδιοκτήτη!
Ολόκληρη η ταινία εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=qaaDFzjN7Hc
Όλα είναι δρόμος - Βιετνάμ (1998)
Ο αυτοκαταστροφικός επιχειρηματίας Μάκης Τσετσένογλου (που τον ενσαρκώνει ο Γιώργος Αρμένης) διασκεδάζοντας τον πόνο του χωρισμού του στο επαρχιακό σκυλάδικο "Βιετνάμ", καταστρέφει τα "πάντα" εκεί μέσα και στο τέλος εξαφανίζει (κυριολεκτικά) το οίκημα!
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η ταινία αυτή αποτέλεσε (με τον ακραίο διασυρμό που κάνει -στο τρίτο μέρος της- στις "σκυλάδικες" καταστροφές) την ταφόπλακα τέτοιων επικερδών -για κάποιους- ...δραστηριοτήτων. Προς μεγάλη λύπη -και άλλα, ...αλλά δεν παίρνω όρκο- των ιδιοκτητών τους!
Πάντως ο μεγάλος και συμπαθής ηθοποιός Γιώργος Αρμένης, με το ρεσιτάλ ερμηνείας του και τη -θρυλική πιά- ατάκα του Ρίχτο, Ηλία... Ηλία, ρίχτο..., τσίμπησε Α' βραβείο ανδρικού ρόλου.
Ολόκληρη η ταινία εδώ (και τη συνιστώ α-νε-πι-φύ-λα-κτα)
https://www.youtube.com/watch?v=7qpgatB4K78
Τα ...σπασίματα της ελληνικής γλώσσας
Το ρήμα σπάζω-σπάω, πέραν της κυριολεκτικής σημασίας του, διαθέτει σωρεία μεταφορικών και (σχεδόν πάντα) ιδιαίτερα ευρηματικών και σπαρταριστών εννοιών. Είπα να τις βάλω σε ...σειρά και απελπίστηκα, που λες κι εσύ Μάρκο μου και τραγούδησες εσύ Γιώργο μου, όταν ήρθες στην εκπομπή μου (κλικ).
Να τες, λοιπόν, οι μεταφορικές έννοιες ανάκατα και σίιιγουρα μερικές θα μου ξέφυγαν:
έσπασ' η χολή του, έσπαζε πλάκα, έσπασε η συμφωνία, έσπασε στο ξύλο τον ...υπουργό οικονομικών, έσπασε το ρεκόρ, έσπασαν τα νεύρα του, έσπασε στο διάβασμα, έσπασε τη σιωπή του, έσπασε τα μούτρα του, τα σπάσανε (δύο έννοιες: τσακωθήκανε ή γλέντησαν πολύ), τους την έσπασε ο μαλάκας, τα κύματα σπάνε στους βράχους, σπάει το κεφάλι του (δύο έννοιες: σκέπτεται έντονα ή μετανιώνει), έσπασε απ' τη δουλειά, άμα σπάσει το πεντοχίλιαρο εξαφανίζεται αμέσως (έλεγαν επί δραχμής), έσπασε όσο-όσο την επιταγή, έσπασαν τα νερά (της εγκύου), ο δολοφόνος έσπασε στην ανάκριση και τα ξέρασε όλα,...
Τα σπασίματα στα ρεμπέτικα (λίαν ενδεικτικώς, γιατί αλλιώς θα χρειαστούμε κι ...άλλη "υποσελίδα")
Υπάρχουν αρκετά ρεμπέτικα τραγούδια τα οποία μιλάνε για σπασίματα. Μάλιστα αν αναφέρονται και σε συγκεκριμένο αντικείμενο που σπάζεται, τότε ακούμε συχνότατα για σπάσιμο ποτηριών! Σας παραθέτω - ενδεικτικά και χρονολογικά- αυτά που έχουν στον τίτλο τους το ρήμα "σπάω" σε διάφορες ...μορφές:
Σπάστα ρήμαξτα (Τούντα), Κ. Νούρος, 1931
Σπάστα φως μου για τα μένα (Σαλονικιού-Πετροπουλέα), Ρίτα Αμπατζή, 1936
Σπάστα και τα πληρώνω (Σκαρβέλη), Κάβουρας, 1936
Τσάκα τσούκα σπάστα (Σκαρβέλη), Κάβουρας, 1937
Τα σπάω και πληρώνω (Μητσάκη), Νίνου-Τατασσόπουλος, 1950
Σπάστε γκρέμιστα κυρά μου (Τατασσόπουλου-Ρούτσου), Τσαουσάκης-Α. Μπέλλα, 1953
Θα μεθύσω θα τα σπάσω (Παραδοσιακό), Ρόζα Εσκενάζη, 1955;
Ρεμπέτικη ...ποτηρομανία στα τραγούδια που μιλάνε για σπασίματα
Δείτε, μερικά μόνο, χαρακτηριστικά παραδείγματα...
Η Αλανιάρα μερακλού (του Μ. Μιχαηλίδη, με την Ρόζα, 1931, λέει ...ούζο πίνω και μεθάω κι όλα τα ποτήρια σπάω...
Το Δεσποινάκι (του Νταλγκά, πάλι με την Ρόζα, 1932), γλεντούσε στη "Νεράιδα" κι ...έσπαγε ποτήρια αράδα...
Στο Θέλω να πίνεις να μεθάς (του Σκαρβέλη, με τον Κάβουρα, 1932, ακούμε ...θέλω να πίνεις να μεθάς, να σπάζεις ποτηράκια...
Η Θεσσαλονικιά (του Ασίκη, ωσαύτως με την Ρόζα, 1933), με κάτι μάγκες ...έσπαγε τα ποτηράκια και γλεντούσε...
Η Κακούργα άπονη (του Σκαρβέλη, με την Ρίτα, 1935), μεθυσμένη ...έσπαγε καθρέφτες-ποτηράκια... (και μην πιάσουμε το θέμα του καθρέφτη γιατί πάει χαθήκαμε, είναι πιο ...αγγούρι κι απ' αυτό του "μαντηλιού"...)
Στο Απόψε κάνεις μπαμ (των Τσιτσάνη-Ρούτσου, με τους Τσιτσάνη, Νίνου, Γιαννόπουλο, 1953), ακούμε ...κι αν κάνεις να χορέψεις ποτήρι δε θα μείνει...
Στο Άναψέ τα και σβήσε τα (Παραδοσιακό, Τ. Νικολάου, 1927), ο ...φτιαγμένος μερακλής λέει κάποια στιγμή ...πού 'ν ποτήρια για να σπάσω...
Για να έχετε και μια ...ιδέα, σας βάζω πεντακάθαρο το εξαίρετο "Τσάκα τσούκα σπάστα".
Τσάκα τσούκα σπάστα (Κώστα Σκαρβέλη), Γιώργος Κάβουρας, 1937
Για σπασίματα γράφει και ο τύπος των αρχών του περασμένου αιώνα!
Το κύριο ...μενού: "Τσιφτετέλι" ή "Θα σπάσω κούπες"
Περνάμε αμέσως στην ιστορία του περίφημου αυτού τραγουδιού και διάσημου ως τις μέρες μας!
Δεν ήταν (ούτε και είναι ακόμα...) εύκολη η ανεύρεση τόσο της καταγωγής όσο και της "πορείας" των επανηχογραφήσεών του και εννοώ αυτών στις 78 (κυρίως) στροφές, αλλά και στις 45. Προτιμώ, όμως, να σας παρουσιάσω πρώτα τα (ως τώρα) δεδομένα και ύστερα να περάσω και σε κάποιες υποθέσεις για την καταγωγή του τραγουδιού.
Φαίνεται (λέω "φαίνεται" γιατί δεν υπάρχει απόλυτη βεβαιότητα, σημειόστε το αυτό...) φαίνεται, λοιπόν, ότι η πρώτη ηχογράφηση του τραγουδιού "Θα σπάσω κούπες" έγινε στην Κωνσταντινούπολη το 1908 (ή και 1909) από την εταιρεία Odeon, με τη Σμυρναίικη Εστουδιαντίνα. Είχε τίτλο "Tschifte Telli", αριθμό σειράς Νο 58583 και μήτρας CX-1881. Τον Μάρτιο του 1909 στη Σμύρνη ηχογραφείται το τραγούδι από την Gramophone, με την Ελληνική Εστουδιαντίνα. Είχε τίτλο "Tsifte Telli", αριθμό σειράς 2-14647 και μήτρας 12802b. Η ηχογράφηση της Σμύρνης επανατυπώθηκε στην Αμερική από την Victor, μάλιστα με δύο διαφορετικές ετικέτες. Στη μία από τις δύο διακρίνεται ο αριθμός μήτρας 12802, της Gramophone.
Tschifte Telli (Θα σπάσω κούπες), Σμυρναίικη Εστουδιαντίνα, Πόλη, 1908
Tsifte-Telli (Θα σπάσω κούπες), Ελληνική Εστουδιαντίνα*, Σμύρνη, Μάρτιος 1909
(*) Τραγουδάει ο Κώστας Τσανάκας μαζί με έναν άγνωστο
Το 1909 στη Σμύρνη, ο Ovannes Effenti ηχογράφησε στα τουρκικά το "Tsifte-Telli" (Θα σπάσω κούπες) στην Gramophone, μάλιστα υποθέτω ότι ήταν λίγο πριν ή λίγο μετά από την ελληνική ηχογράφηση (δυστυχώς δεν έχω ετικέτα ή αριθμούς).
Tsifte-Telli (Θα σπάσω κούπες), Ovannes Effenti, Σμύρνη, Μάρτιος; 1909
Το 1910, στην Κωνσταντινούπολη, η Εστουδιαντίνα Σμύρνης ηχογράφησε στην εταιρεία Odeon το Θα σπάσω κούπες, αλλά με τίτλο "Εχθές το βράδυ, Τσιφτετέλι". Αριθμός σειράς No 54734 και μήτρας XSC-68.
Εχθές το βράδυ, Τσιφτετέλι, Εστουδιαντίνα Σμυρναίικη, Πόλη, 1910
Το 1912 στη Σμύρνη, ο Γιάννης Τσανάκας και ο Λευτέρης Μενεμενλής ηχογράφησαν για λογαριασμό της εταιρείας FAVORITE RECORD το "ΤΣΙΦΤΕ ΤΕΛΛΙ ΘΑ ΣΠΑΣΩ ΚΟΥΠΕΣ". Αριθμός σειράς 1-59086 και μήτρας 7058Τ.
ΤΣΙΦΤΕ ΤΕΛΛΙ ΘΑ ΣΠΑΣΩ ΚΟΥΠΕΣ, Γιάννης Τσανάκας-Λευτέρης Μενεμενλής, Σμύρνη 1912
Το 1916 ο αρμενικής καταγωγής Karekin Proodian ηχογράφησε στη Νέα Υόρκη -κατά τη διάρκεια του έτους-, 18 τραγούδια σε 9 δίσκους για λογαριασμό της COLUMBIA Αμερικής. Τραγούδησε στα τουρκικά. Ανάμεσα σ' αυτά και το "Chifta Telly Canto", με αριθμό σειράς Co E3127 και μήτρας 44161-1. Τα μόνα γνωστά για τον Karekin Proodian είναι ότι γεννηθηκε στις 25-12-1884 και πέθανε τον Νοέμβριο του 1977. Έζησε δηλαδή 93 χρόνια. Η τελευταία διαμονή του ήταν στο Emerson της Νέας Υόρκης. (Ελπίζω να μην κάνω μεγάλο λάθος όταν τον φαντάζομαι μετανάστη από τη Μικρά Ασία...). Επειδή η Αμερική είναι οργανωμένη χώρα έχουμε στη διάθεσή μας κι αυτά τα λίγα στοιχεία (υπάρχουν και μερικά ακόμη, αλλά δευτερεύοντα). Ενώ για τον καημένο τον Ovannes Effenti δεν βρήκα κάτι... (Βλέπετε, οι χώρες με οργάνωση προοδεύουν και -μερικές φορές- κυριαρχούν, ενώ οι ...αεριτζίδικες που μπορεί και να έχουν ως εθνική ιαχή τον "αέρα" ή οι γονείς να δίνουν προίκα στη κόρη τον "αέρα" ή κ.λ.π., πάνε κατά διαόλου...
Τι τραγουδάει ο Proodian; Διαβάστε:
Το 1928 οι "κούπες" ηχογραφούνται από την Μαρίκα Παπαγκίκα στην Αμερική (CO-56100F και W. 205806-1) και τον Κώστα Καρίπη στην Αθήνα (Polydor Γερμανίας, V-50254 και 5439 AR).
Θα σπάσω κούπες-Τσιφτετέλι, Μαρίκα Παπαγκίκα, Ν.Υ. City, Φεβρουάριος 1928
Τσιφτετέλι-Θα σπάσω κούπες, Κώστας Καρίπης, 1928
Το 1941 στην Αμερική o Αντώνης Σακελλαρίου (συνθέτης, στιχουργός, κλαρινετίστας κ.ά.) έκανε με την ορχήστρα του και ηχογράφησε μια οργανική διασκευή στο "Θα σπάσω κούπες" (RCA Victor, 26-8161-B).
Θα σπάσω κούπες, συρτό, Λαϊκή ορχήστρα Αντώνη Σακελλαρίου, ΗΠΑ, 1941
Μέσα στη δεκαετία του 1970 (με κάποιες επιφυλάξεις...), ο ηλικιωμένος (έτσι ακούγεται...) Κώστας Ρούκουνας ηχογράφησε το "Θα σπάσω κούπες". "Ακούω" να τον συνοδεύουν ο Γιώργος Κόρος στο βιολί και ο Τάκης Σούκας στο σαντούρι. Το καταπληκτικό -και μοναδικό σε όλες τις ηχογραφήσεις- είναι ότι οι στίχοι που τραγουδάει ο Ρούκουνας (μάλλον τους διαμόρφωσε μόνος του...) έχουν ειρμό και λογική. Και τέλος πάντων αιτιολογούν γιατί αυτός ο ...ερωτιδεύς του άσματος θέλει να σπάσει κούπες και ποτηράκια. Γιατί, όπως μπορείτε να διαπιστώσετε κι εσείς, σε καμία ηχογράφηση δεν αναφέρεται για ποια ακριβώς "λόγια" και "λογάκια" (γλυκά ή πικρά), θα σπάσει αυτός κούπες και ποτηράκια! Ο Ρούκουνας όμως το λέει. Ιδού!
Εχτές το βράδυ σ' είδα στο σκοτάδι
με άλλον και μιλούσες και με κατηγορούσες...
Αμάν αμάν σεβιόρουμσεν (σ' αγαπώ)
Έτσι ξέρουμε την αιτία... Και -λογικά- συνεχίζει...
Θα σπάσω κούπες για τα λόγια που 'πες
και ποτηράκια για τα πικρά λογάκια...
Έτσι μάλιστα! Το αίτιον και το αιτιατόν... (Καλά τα σκεφτόταν ο Αναξίμανδρος ο Μιλήσιος... κι αργότερα ο Σκωτσέζος Χιούμ έβαλε τη "σφραγίδα").
Θα σπάσω κούπες, Κώστας Ρούκουνας, 1976;
Η επόμενη ηχογράφηση είναι από δίσκο 45 στροφών (εταιρεία STEREOPHON, μετά πυραύλου εκτοξευθέντος...) και δε γνωρίζω πότε έγινε (μάλλον γύρω στα 1970), τέλος πάντων το ψάχνει ο Δ. Μανιάτης. Τραγουδάνε ο Γιώργος και η Ρούλα Παπαδοπούλου. Ως διευθυντής ορχήστρας αναφέρεται το όνομα Σ. Βαμβακάρης. Εδώ, θεωρώ, ότι οι "Κούπες" υπέστησαν καλλιτεχνικό ...σπάσιμο και ταυτόχρονα έσπασαν και τα δικά μας νεύρα. (Ουδείς ψόγος για τις λαϊκές φωνές των ερμηνευτών, μια χαρά είναι για λαϊκά).
Θα σπάσω κούπες, Γιώργος και Ρούλα Παπαδοπούλου, 1970;;
Πάροδος αναζήτησης καταγραμμένων "σπασιμάτων" αρχές του 1900
Που λέτε, έψαξα μπας και βρω τίποτε "γραφτό" ή "τραγουδιστό" -σε σχέση με "σπασίματα"-, εκεί γύρω στα 1900-1910 (περίπου, έ;). Ρώτησα κιόλας από δω κι από κει αξιόπιστα άτομα. Τζίφος, γραπτός, κατ' αρχήν. Μόνο "Στου Χατζηφράγκου" (Κοσμά Πολίτη, ΕΣΤΙΑ, 2001) -το οποίο έχω κάνει ...φύλλο και φτερό), βρήκα στη σελίδα 96 ...χυμένα νερά, σπασμένα ποτήρια... (δεν ξέρουμε όμως πώς έσπασαν...).
Ούτε και στα σπάνιο βιβλίο "Τ' αλάνι", του Σωκράτη Ρωνά από το 1939 (μόνος του το 'βγαλε ο άνθρωπος, δεν υπάρχει "οίκος"), βρήκα κάτι. Πιστεύω ότι σίγουρα υπάρχουν γραπτές καταγραφές -της εποχής- για σπασίματα, αλλά ...πούντες; Και ...χρόνος δεν υπάρχει!
'Όμως με αποζημίωσε το μουσικό μου αρχείο (ως συνήθως, δηλαδή).
Έτσι στο "Πάλι μεθυσμένος είσαι", σε ηχογράφηση Γιαγκούλη (Γ. Ψαμαθιανού), το 1906 στην Πόλη (ODEON records, NO-31992), ακούμε στο τελευταίο στιχάκι:
Πάλι μεθυσμένος είσαι. πάλι τα ποτήρια σπας
και τον κουτσαβάκο κάνεις, το ξύλο που θα φας...
Να το σχετικό απόσπασμα:
Κουτσαβάκι (Πάλι μεθυσμένος είσαι), Γιαγκούλης (Γιάγκος Ψαμαθιανός), Πόλη 1906 (απόσπασμα)
Να όμως, τώρα, ολόκληρο το κομμάτι από το αρχείο του Σπύρου Παπαϊωάννου.
Κουτσαβάκι (Πάλι μεθυσμένος είσαι), Γιαγκούλης (Γιάγκος Ψαμαθιανός), Πόλη 1906
Αλλά και ο Στέφανος Βέζος ηχογράφησε το ίδιο κομμάτι στη Θεσσαλονίκη το 1955;
Πάλι μεθυσμένος είσαι (Κουτσαβάκι), Στέφανος Βέζος, Θεσσαλονίκη 1965; (απόσπασμα)
Και ολόκληρο το κομμάτι.
Πάλι μεθυσμένος είσαι (Κουτσαβάκι), Στέφανος Βέζος, Θεσσαλονίκη 1965;
https://www.youtube.com/watch?v=6QQvYanu9Kc
(Έχει, όμως κι Κώστας Βάρναλης γράψει "Πάλι μεθυσμένος είσαι", αλλά άλλο πράμα!
https://latistor.blogspot.gr/2016/01/blog-post_80.html)
Κι έτσι φτάσαμε στο 1984, όταν η Ελευθερία Αρβανιτάκη σε έναν δίσκο LP συμπεριέλαβε και το "Θα σπάσω κούπες", σε μία εξαιρετική ηχογράφηση. Θα έλεγα, ότι έτσι το επανάφερε στη δισκογραφία, αλλά ταυτόχρονα άρχισαν και οι περιπέτειες του τραγουδιού. Ήγουν, ο πασαένας και κυρίως η πασαμία το κακοποίησαν κατά το (άσχετον) δοκούν! Όμως να ομολογήσω τώρα, με παρρησία, και το εξής:
Όταν, λοιπόν, το 1984 άκουσα το "Θα σπάσω κούπες" από το LP της Αρβανιτάκη, παρ' όλο που μου άρεσε (μάλιστα το έπαιξα με σχόλια και στο σουηδικό ραδιόφωνο Sveriges Radio!) είχα κάποιες επιφυλάξεις, κυρίως ως προς το ύφος της ερμηνείας της, γιατί το ήθος της ήταν άψογο. Τώρα που ...σερφάρω στα βίντεο του You Tube με τις "Κούπες" (μπορεί να είναι και 1000 τον αριθμό, εκτιμώ), δεν έχω καμία επιφύλαξη για την ερμηνεία της Ελευθερίτσας (την πρώτη της ε;, όχι τις μεταγενέστερες τις απλο-ελαφροποιημένες και "κουνημένες"...). Έτσι, εκτός από κάποιες (πολύ-πολύ μετρημένες) εξαιρετικές ερμηνείες, οι υπόλοιπες έγιναν για να επαληθευτεί η (σκληρή, αλλά αληθής) λαϊκή ρήση ...μάθανε πως γαμιόμαστε, πλακώσανε κι οι γύφτοι... Κι έτσι φτάσανε οι "Κούπες" να γίνονται η επίφαση για να φανεί το φόρεμα, ο γλουτός, ο ...κόρφος (που τραγουδούσε κι ο Γούναρης το 50-τόσο, αυτολογοκρινόμενος στα στερημένα και υποκριτικά "μασκαρεμένα" ρεμάλια που τότε κανοναρχούσαν στην Ελλάδα), η κενότητα, η κακομοιριά, -προσθέστε κι εσείς ό,τι άλλο ...ωραίο σάς κατεβεί! Το θέμα είναι γενικότερο σήμερα, αφού ...νεοπαγείς τραγουδιστές, -τριες (που άρχισαν να τραγουδάνε μόνο και μόνο επειδή τους είπε κάποια κουφή θεία τους Ερμιόνη ότι έχουν καλή φωνή) πιάνουν στο στόμα τους -χωρίς σεβασμό, γνώση, άποψη και ουσία- ρεμπέτικα, μικρασιάτικα, δημοτικά κ.λ.π. Η ...εκδίκηση, όμως, της "ιστορίας'' είναι ότι αυτοί -ές, δεν αφήνουν ΤΙΠΟΤΕ πίσω τους... Μα τίποτε, διάολε! Σαν να μην υπήρξαν ποτέ... (Ας πούμε -για να γίνω και λίγο χιουμορίστας- σαν τον Σημίτη ή τον Α. Παπανδρέου ή...).
Και που λέτε -να το πω κι αυτό-, όταν κάποια φορά (με ιοβόλο, είν' η αλήθεια, διάθεση) είπα σε μια τραγουδίστρια (που έχω το απεριόριστο θάρρος) ...και γιατί δε σιδερώνεις κάνα "βρακί" στο σπίτι, παρά τραγουδάς τις "Κούπες" και τον "Κατιφέ";... μου απάντησε ...κι εγώ πώς θα ζήσω; και η απάντησή μου ήταν σκληρή ...μα αφού είσαι ήδη "νεκρή''... και συμπλήρωσα αμέσως με χαμόγελο ...ζήσε τουλάχιστον χωρίς "Κούπες" και Κατιφέδες", γιατί αυτά τα τραγούδια -φορές- "πονάνε"...
Να εδώ η Ελευθερία -του 1984 περικαλώ.
Θα σπάσω κούπες, Ελευθερία Αρβανιτάκη, 1984
Βέβαια το 2016, μάς ήρθε η "αντάρτισσα" Μαρίνα Σάττι με τις δικές της "Κούπες" κι έβαλε τα πράγματα στη θέση τους. Για να μην ξαναγράφω τα ίδια, επισκεφθείτε -σας παρακαλώ- την υποσελίδα "Νέοι και ρεμπέτικο": http://www.panossavopoulos.gr/p/n.html
Παρατηρήσεις για τις ηχογραφήσεις σε 78-ρια, με στίχους, οκτώ τον αριθμό
α. Πιστεύω ότι το κομμάτι "Θα σπάσω κούπες" κυκλοφόρησε στην "πιάτσα" (δηλαδή από στόμα σε στόμα σε ταβέρνες...) πρώτα στα τουρκικά και μετά έγινε μετάφραση -ή απόδοση ή μετατροπή των στίχων- στα ελληνικά. Και το λέω αυτό επειδή χρησιμοποιήθηκαν οι τουρκικές φράσεις "Γιανιορουμπέν", "σεβιορουμσέν", τις οποίες και χρησιμοποιεί ο Ovannes Effenti στην ηχογράφησή του το 1909. Κάθομαι και σκέφτομαι, λοιπόν, ότι αν είχε κυκλοφορήσει το κομμάτι στην "πιάτσα" πρώτα στα ελληνικά, δε θ' ακούγαμε "Γιανιορουμπέν", "σεβιορουμσέν"..., αλλά (...αυτοσχεδιάζω τώρα, ε; μη ...βαράτε) κάτι σαν ...σιγοκαίγομαι, πόσο σ' αγαπώ... ή ...σιγοκαίγομαι, φως μου, σ' αγαπώ..., που τραγουδιούνται στο ίδιο μέτρο, όπως οι τουρκικές φράσεις.
Συμπερασματικά, ή κυκλοφόρησε το κομμάτι σε δίσκο πρώτα στα τουρκικά και οι ημερομηνίες μας ...λοιδορούν ή η ελληνική Σμυρναίικη Εστουδιαντίνα είχε καλύτερα (και ...ταχύτερα) κονέ με την Οντεόν, παρά ο Ovannes με τη Gramophone!
β. Οι 3 ηχογραφήσεις με τον Karekin Proodian (1916), τη Μαρίκα Παπαγκίκα (1928) και τον Κώστα Καρίπη (1928) έχουν κάτι (κοινό) που δεν έχουν οι λοιπές 5 ηχογραφήσεις της Μ. Ασίας (Σμύρνη, Πόλη), συμπεριλαμβανομένης κι αυτής του Ovannes. Τι είν' αυτό; Είναι μία μικρή (αλλά ...ηδονική) μελωδιούλα! Ο Karekin Proodian (ο οποίος, ειρήσθω εν παρόδω- ΔΕΝ τραγουδάει "Γιανιορουμπέν" και "σεβιορουμσέν"...) την τραγουδάει με τη φράση ...Α, ίκι τέλι τσιφτετέλι... (στο 2:10). Η Μαρίκα Παπαγκίκα την τραγουδάει ...Α, α, τσιφτετέλι αμάν αμάν για λελέλι... (στο 0:56 και στο 2.28). Ο Κώστας Καρίπης την τραγουδάει ...Α, α, ίκι τέλι αμάν γιάλα τσιφτετέλι... (στο 0:59 και στο 2:33). Τι έγινε λοιπόν αυτή η μελωδιούλα στις μικρασιάτικες ηχογραφήσεις; (Jag vet inte, än så länge...).
γ. Τα κύρια στιχάκια του τραγουδιού είναι τέσσερα και στις διάφορες ηχογραφήσεις παίζονται ή όλα ή μερικά και μάλιστα ...ανακατεμένα. Αυτά που παραμένουν ...ακλόνητα είναι τα Θα σπάσω κούπες... και Εχτές το βράδυ, σ' είδα...
Να η πιο πλήρης μορφή, με τέσσερις στίχους, την οποία συναντάμε στην πρώτη-πρώτη ηχογράφηση του 1908; με την Σμυρναίικη Εστουδιαντίνα:
Εχθές το βράδυ σ' είδα στ' όνειρό μου, πως είχες τα μαλλάκια σου ριγμένα στο λαιμό μου
Έλα μικρό μου να σε φιλήσω και μη φοβάσαι πως θα το μαρτυρήσω
Αχ μελαχρινό μου μη μου κάνεις νάζι, ενώ το ξέρεις μάτια μου ότι με πειράζει
Θα σπάσω κούπες για τα λόγια που 'πες και ποτηράκια για τα γλυκά λογάκια
Και ελάτε τώρα, σας παρακαλώ, -εσείς οι "περίεργοι", που ...ψάχνετε τα πράγματα και που γι αυτό σας ...αγαπώ, χωρίς να σας γνωρίζω) ελάτε, λοιπόν, να κάνετε ωραίο ...γούστο και να πείτε ίσως ...είδες τι κληρονομιά μουσικής ελευθερίας έχει η πατρίς και δεν τη βλέπουμε, αλλά ούτε μάς τη διδάσκουν;
Τι εννοώ; Μα τη λέξη γλυκά (ή πικρά) στα στιχάκια. Και προσέξτε! Η Σμυρναίικη Εστουδιαντίνα (στις ηχογραφήσεις του 1908 και 1909), οι Τσανάκας-Μενεμενλής (στην ηχογράφηση του 1912) και ο Καρίπης (στην ηχογράφηση του 1928) τραγουδάνε γλυκά (λογάκια), ενώ η Ελληνική Εστουδιαντίνα (1909) και η Μαρίκα Παπαγκίκα (1928), τραγουδάνε πικρά (λογάκια). Η Αρβανιτάκη (1984) ...προτίμησε (ό,τι της σφύριξαν, δηλαδή) το πικρά κι έτσι όλες (;) οι σύγχρονες ηχογραφήσεις χρησιμοποιούν τα (...ηττοπαθή) πικρά, αντί για τα αισιόδοξα γλυκά λογάκια! (Και η Μαρίνα Σάττι, πικρά λέει). Α! ρε Ελευθερίτσα τι μας έκανες...
"Ακτινογραφία" του τραγουδιού "Θα σπάσω κούπες"
Με το "Ακτινογραφία", εννοώ την αναδίφηση -σε ...θολά νερά- προκειμένου να βρεθεί η καταγωγή της μελωδίας αυτού του θαυμάσιου τραγουδιού. Προφανώς, ξεκινάμε με ό,τι έχουμε στην ...περιορισμένη "χούφτα'' μας. Έγραφα στην αρχή αυτής της υποσελίδας, ότι "έχει πολλές χάρες αυτό το κομμάτι". Πράγματι! Κατ' αρχήν είναι τσιφτετέλι (4/4) στο ρυθμό, δηλαδή κομμάτι που ξεσηκώνει για ...λίκνισμα, κάθε μερακλίδικο άτομο! Έπειτα είναι μελωδικότατο, με φορέα τη ραφινάτη μικρασιάτικη παράδοση, απόγονο μακρινό της "Ιαστί" αρμονίας. (Για τους ειδικούς) είναι τονισμένο στο ανατολίτικο μακάμ "ουσάκ" ή στον ήχο "Α", έσω" και (για τους πιο ειδικούς) η μελωδία του ...γυροφέρνει στα όρια του "πρώτου τετράχορδου". Και καλά, θα ρωτήσετε εμένα τον ...αντάρτη, τέτοια περίφημη μελωδία και πώς δεν την "έκλεψαν"; Κι εγώ κάνοντας την Σίβυλλα (ή την Πυθία) και παραφράζοντας τον γνωστό χρησμό ἥξεις ἀφήξεις οὐ ἐν πολέμῳ θνήξεις*, θα απαντήσω ...Σιβυλλικά: Ναι! ...και την έκλεψαν, αλλά κι αυτή κλέφτηκε...
(*) Μικρή παρένθεση, γι' αυτόν το χρησμό.
Επειδή θεωρώ ότι εσείς που επισκέπτεστε ελεύθερες "σελίδες" σαν τη δική μου, δεν είστε ...αρχαιόπληκτοι να πιστεύετε ότι ...όλα τα πράγματα στον πλανήτη και το σύμπαν τα επινόησαν και τα κατασκεύασαν οι Αρχαίοι Έλληνες..., προφανέστατα πρόγονοι -και μόνον- ημών, διαβάστε τα ακόλουθα.
Ο ως άνω χρησμός, δεν είναι της Πυθίας αλλά κάποιας Σίβυλλας (γυναίκας με μαντική ικανότητα, όχι υπάλληλο μαντείου και σαφώς όχι "χασικλού"). Μάλιστα πρωτοδιατυπώθηκε στα λατινικά: Ibis redibis non morieris in bello. Αυτό αναφέρει ο μοναχός και χρονικογράφος Albericus Trium Fontium (13ος αιώνας μ.Χ.), στο έργο του Chronicon. Πρόκειται δε για απάντηση σε έναν στρατιώτη που ζήτησε (από τη ...χαρτορίχτρα-καφετζού της εποχής) να μάθει αν θα γυρίσει ζωντανός απ' τον πόλεμο (ο ...έγκυρος SKY TV, λέει ότι δε γύρισε). Και η ...καφετζού Σίβυλλα του είπε Ibis redibis non morieris in bello, χωρίς κόμμα παρακαλώ (διότι από τα αρχαία χρόνια ήταν γνωστό ότι ο άνθρωπος του κόμματος, είναι και ...μονοκόμματος!). Η φράση μεταφράστηκε από τα λατινικά στα αρχαία ελληνικά από κάποιον αλμπάνη στην αρχαία γλώσσα, μετά πέρασε στα σχολικά βιβλία ύστερα στην καθομιλούμενη και τα τελευταία χρόνια στο ποδόσφαιρο και στην πολιτική! Έρρωσθε!
Τέλος μικρής παρένθεσης
Το 1937 ο Σπύρος Περιστέρης δανείζεται (ήταν ...μαέστρος και στα μουσικά "δάνεια") τη μελωδία απ' τις "Κούπες" και κατασκευάζει το τραγούδι "Μάτια μου μεγάλα", το οποίο ερμήνευσε η Ελβίρα Κάκη. (Για την Ε. Κάκη, πληροφορηθείτε τεκμηριωμένα από εδώ: http://rebetiko.sealabs.net/mediawiki/index.php/%CE%95%CE%BB%CE%B2%CE%AF%CF%81%CE%B1_%CE%9A%CE%AC%CE%BA%CE%BA%CE%B7)
Πάντως, για να είμαστε δίκαιοι, ο ευφυής (κατά τα άλλα) Περιστέρης πρόσθεσε και το δικό του το κατιτίς για να ολοκληρωθεί το ωραιότατο, τελικά, τραγούδι. (Odeon, GA-7045 και GO-2753)
Μάτια μου μεγάλα (Σ. Περιστέρη), Ελβίρα Κάκη, 1937
Και τώρα ερχόμαστε στο τραγούδι "Γιάμο", άγνωστης -επί του παρόντος- προέλευσης, το οποίο ηχογραφήθηκε το 1934 με ερμηνεύτρια την Ρόζα Εσκενάζη -που παίζει και ζίλια- και μουσικούς τον Λ. Λεονταρίδη πολίτικη λύρα και τον Αγ. Τομπούλη ούτι (HMV, AO-2232 και OGA-163). Τόσο το τραγουδιστικό μέρος, όσο και το οργανικό είναι ακριβώς η βασική μελωδία από το "Θα σπάσω κούπες". Και είναι λογικό να σκεφτεί κανείς ότι εφ' όσον το "Γιάμο" ηχογραφήθηκε 26 ολόκληρα χρόνια μετά τις "Κούπες", το "Γιάμο" είναι που δανείστηκε την ωραία μελωδία. Όμως η ...Σίβυλλα και η Πυθία δεν συμφωνούν! Γιατί, σού λένε, αν κάποιος "κατασκεύαζε" το "Γιάμο" απ' τις "Κούπες" και κοτσάριζε και τίποτε ερωτικώδη αλλά "σαφή" στιχάκια (όπως έκανε ο Σ. Περιστέρης με τα "Μάτια μου μεγάλα") δε θα κοτσάριζε και τ' όνομά του (ακριβώς όπως ο Σπύρος); Εγώ λέω ότι έχουν δίκιο οι ...μάντισσες.
Μάλιστα θεωρούν ότι τόσο οι "Κούπες" όσο και το "Γιάμο" (με τα ...abstract ελληνο-αραβο-εβραιο... και τρεχαγυρευόπουλος στιχάκια του), αντιγράφουν κάποια πολύ παλιότερη παραδοσιακή μελωδία, μάλλον αραβικής -κύριας- προέλευσης. Βλέπετε, λοιπόν, ότι πράγματι υπάρχουν ...σπέρματα από τη ρήση ήξεις, αφήξεις...
Ακούστε, τώρα, το "Γιάμο" και έπεται συνέχεια. Α! (ι)Σκεντερία που θα ακούσετε, είναι η Αλεξάνδρεια και "γιαχαμπίμπι" σημαίνει "σ' αγαπώ", "αγάπη μου".
Γιάμο (Παραδοσιακό), Ρόζα Εσκενάζη, 1934
Έψαχνα να βρω το "Γιάμο" σε άλλες ηχογραφήσεις, ακόμα και σε άλλες γλώσσες, αλλά τίποτε. Έτσι δοκίμασα και την τελευταία δυνατότητα, το You Tube, με αποτέλεσμα να πέσω πάνω στο (αραβικό;) τραγούδι "Ach Yamo" (ή Jamo) σε ...σκυλαδορόκ ερμηνεία. Η μελωδία του τραγουδιού παραπέμπει σαφώς στο "Γιάμο" (της Ρόζας), καθώς και στις "Κούπες". Στήστε και σεις αυτάκι. Το ψάξιμο, πάντως, δεν τελείωσε.
https://www.youtube.com/watch?v=l-3h20Ea5is
https://www.youtube.com/watch?v=VLAEsfBDQ38
Λίγα λόγια για τα "λόγια" και τα "λογάκια"...
 |
Εδώ, είναι η κατάντια μας σ' όλο της το μεγαλείο. Κάτω απ' τους σωρούς των σπασμένων γύψινων -αλλά ακριβοπληρωμένων- πιάτων είναι μόνιμα θαμμένη η ερασμία Ελλάς και τα παιδάκια της Ανεργίτσα και Πειναλέων. (Δεξιά μία ...φωτογραφία της οικογένειας, δια χειρός Μποστ). Είναι θαμμένη μέχρι σήμερα αφού τα ...άλλα παιδιά της κάνανε πράξη ό,τι κομπλεξικό και στερημένο νιώθανε... Μερικοί ειδικοί περί τας ψυχάς, υποστηρίζουν ότι οι Έλληνες σπάγανε πιάτα για να εκδικηθούνε έτσι τα άσπρα (άδεια) πιάτα που βλέπανε στο τραπέζι τους κατά την περίοδο της πείνας, στην πρώτη γερμανική κατοχή. Για την ακρίβεια, η ερασμία Ελλάς είναι θαμμένη κάτω από εκατομμύρια τζιπ 4Χ4 και αυτοκίνητα μεγάλου κυβισμού, από αχρησιμοποίητες βίλες με πισίνες και εξοχικά, από τόνους παρατημένων καρακίτς χρυσαφικών (βλέπετε η νεολαία τα περιφρονεί, εκδικούμενη με το ντύσιμό της), από κυβικά πανάκριβων και φιρμάτων ('θεμά το γονιό τους, Καραγκιόζο μου) ρούχων, παπουτσιών, τσαντών, βιζόν, ρενάρ, κουστουμιών, γραβατών, και δε λογαριάζω τα φορτηγά με τα παιδικά ρούχα για τα ...κουτάβια τους. Κι απ' την άλλη, οι μπαμπαδομαμάδες και οι παππουδογιαγιάδες (οι κύριοι υπεύθυνοι της εσχάτης καταστροφής μας και ντροπή τους*) να στερούνται τα πάντα για να τσοντάρουν τις "ανεργίτσες" και τους "πειναλέοντες" (τους νεότερους) κόβοντας από τους περικομμένους μισθούς και τις συντάξεις που τις κερνάνε αδιαμαρτύρητα, τα ...διαμαρτυρόμενα γεροντάκια της Ευρώπης.
(*) Προφανώς και ΔΕΝ ευθυνόμαστε όλοι... Προφανώς!
|
 |
Κάποιο ...λάκκο έχει η φάβα με την ταμπελίτσα αυτήν... (Η οποία, προφανώς, δεν έχει καμία σχέση με σκυλάδικα καταστήματα ...πολιτισμού -φουκαρά μου εσύ Θεσσαλονικιέ μάγκα του 1950 που "εφεύρες" τα πρώτα αγνά σκυλάδικα...). Εκτιμώ ότι κατασκευάστηκε από κάποιον απελπισμένο αλλά μάλλον πετυχημένο ταβερνιάρη (πιθανότατα οικογενειακής ταβέρνας), που έβλεπε συχνά-πυκνά να θρυμματίζονται στα πλακάκια της πίστας -πάνω στο τσακίρ κέφι κάποιου- τα "γυαλικά" του μαγαζιού του... Αν και προσπάθησα, δεν κατάφερα να προσεγγίσω κάποια χρονολογία κατασκευής της. Ας τα πάρουμε, λοιπόν, με τη σειρά...
Απ' ότι ξέρω(;), ο "Νόμος 4000" (περί τεντιμποϊσμού), του 1958, έργο του Καρά-αμάν-αλλέως*, τού και εθνάρχου -υπό τινών ...φουσάτων- αποκαλούμενου, δεν αναφέρεται στα "σπασίματα" των σκυλάδικων.
(*) Ιδού το αίσχος του... (μπείτε και μόνοι σας στο γιουτιούμπι για περισσότερα αίσχη)
Φαντάζομαι, λοιπόν, δύο τινά να συμβαίνουν με την ταμπελίτσα-ανακοίνωση και μάλιστα ανάλογα με τη χρονολογία κατασκευής της:1. Περίπτωση προ του 1967. Στην (ιδιωτική) ανακοίνωση του "καταστήματος" Απαγορεύεται αυστηρώς ΤΟ ΣΠΑΣΙΜΟ, για να εκφοβίσει ο απελπισμένος ταβερνιάρης κάποιους μερακλήδες αλλά ζημιάρηδες πελάτες του από καταστροφές (και να μη "βγει" το όνομα του μαγαζιού του, ως φασαρτζίδικο), κοτσάρησε με μικρότερα στοιχεία το ΔΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ 4000, ώστε ο επίδοξος καταστροφέας (μη γνωρίζων το ακριβές περιεχόμενο του, πασίγνωστου κατά τα άλλα, νόμου 4000) να συγκρατηθεί από την απειλή να τον κουρέψουν ...εν χρω και να τον περιφέρουν ανά τας οδούς, συνοδεία ...εμβάτσων! 2. Περίπτωση κάπου μετά το 1967. Η ταμπελίτσα κατασκευάστηκε μετά την απαγόρευση από τη χούντα του μαζικού δημοσίου σπασίματος υαλικών και ο ...απελπισμένος, μη αγνοώντας το όνομα του νόμου, πρόσθεσε το γνωστό ΔΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ 4000. |
Τα σπασίματα στον ελληνικό κινηματογράφο
Τα "σπασίματα", από κέφι, έχουν περάσει πολύ παραστατικά και στον ελληνικό κινηματογράφο. Στην αρχή σκέφτηκα να σας εκθέσω μόνο 4-5 παραδείγματα, ξεχωριστά και ιδιαίτερα αντιπροσωπευτικά. Αφήστε που αρκετές σκηνές με σπασίματα -σε κάποιες ταινίες- κάνουν μπαμ ότι τις επινόησε ο σκηνοθέτης και έτσι δεν ...πείθουν. (Όμως ένας ικανός ψυχαναλυτής, θα μπορούσε βλέποντας τις σκηνές αυτές -που δεν πείθουν- να εννοήσει πολλά για τα βαθύτερα ψυχολογικά του σκηνοθέτη. Και δεεεν αστειεύομαι καθόλου!). Τέλος πάντων, επειδή ανακάλυπτα συχνά σπασίματα στο ελληνικό σινεμά και μάλιστα σε ταινίες με πολύ αγαπημένους ηθοποιούς ("απόντες" οι περισσότεροι) είπα να σας βάζω εδώ ό,τι κι αν βρίσκω, τόσο για νοσταλγία, όσο και για χάζι!
Ποτέ την Κυριακή (1959-60)
Πρόκειται για δύο σκηνές που πείθουν για την αυθεντικότητά τους, κυρίως μέσα από την ...ολιγάρκειά τους. Α! και το χαμηλό (χαμηλότερο δε γινόταν, ακόμα και πραγματιστικά) κόστος τους. Άψογος και διαβασμένος ο Ντασέν σ' όλα του και σημειωτέον ότι η ταινία προοριζόταν κυρίως για στερημένους -σε τέτοια- αλλοδαπούς!
Εδώ τα σπάει ο μάγκας Τίτος Βανδής...
...κι έτσι έμαθε (εκών ακών) στο τέλος, να τα σπάει κι ο αγαπημένος μας Τζούλης (Ζυλ Ντασέν)
Ολόκληρη η ταινία εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=4R7833dqmNE
Το κοροϊδάκι της δεσποινίδος (1960)
Ο Ντίνος Ηλιόπουλος πίνει μονορούφι το κρασί του, σπάει το ποτήρι από μαγκιά και πάει να δείρει τον αρχιμάγκα Νίκο Φέρμα, διότι ενόχλησε τη Τζένη Καρέζη με την οποία είναι και αγρίως καψούρης... (Πολύ σεμνό είναι το σπασιματάκι του Ντίνου... Να δείτε τι σας περιμένει στη συνέχεια...).
Ζητείται τίμιος (1963)
Εδώ σπάζεται μόνο και μόνο ένα κρασοπότηρο (και όχι διάλυση ...τάνκερ). Το σπάζει ο Ζαννίνο (κατά ταυτότητα Ιωάννης Παπαδόπουλος, Πολίτης την καταγωγή) ο οποίος υποδύεται έναν βαρύμαγκα -το δέμας και τη μαγκιά, μάλιστα και με βαρύτατη κομπολόγα- και μπράβο (δηλ. σωματοφύλακα) του "Μεγάλου" μάγκα -κατά τα άλλα χέστρα, ίσως και ...αδελφούλας! Κάποια στιγμή που ο Βαγγέλης Περπινιάδης τραγουδάει "Δεν ξαναπαίζω ζάρια" (Κώστα Φραγκούλη, 1959), ο Ζαννίνο τσουγκρίζει το ποτήρι του, πίνει όλο το περιεχόμενο και μετά το πετάει στο δάπεδο...
Αξίζει, όμως, να δείτε όλη τη σκηνή της μαγκιάς, με πρωταγωνιστή τον Μίμη Φωτόπουλο ο οποίος υποδύεται ένα σεμνό ανθρωπάκι..., αλλά με καρδιά!
https://www.youtube.com/watch?v=0yU9em871M0
Κάθαρμα (1963)
Ένα ποτήρι σπάει η Μάρω Κοντού (υποδύεται την πόρνη Μαρκησία, στην ταινία) και όταν χορεύει ζεϊμπέκικο κάποιοι μερακλήδες σπάνε δυο-τρία πιατάκια. Ανατριχιαστικό που χορεύει ξυπόλυτη και γύρω σπάζουν, αλλά ο σκηνοθέτης το κανόνισε ώστε τα κομμάτια να μη φτάνουν στα πόδια της...
Α! Καταπληκτικό είναι ότι η σκηνή γυρίστηκε στην "Ταβέρνα του Τζίμη του χοντρού" (Αχαρνών 77), όπου πραγματικά εμφανιζόταν ο Πάνος Γαβαλάς με τη Ρία Κούρτη και την ορχήστρα τους. Έβαλα και τα 20'' που δείχνουν την είσοδο του κέντρου με τα ονόματα των καλλιτεχνών, ενώ εξέρχεται αυτοκρατορικά η Μαρκησία!
Εδώ, όλη η ταινία "Κάθαρμα", με Γ. Φούντα, Σ. Στρατηγό και άλλα ...καθάρματα.
https://www.youtube.com/watch?v=_P7ug7xvKsc
Ο άσωτος (1963)
Η Σαπούντζω τα σπάει από τσατίλα, γιατί κανείς δεν πήγε να τη δει και να την ακούσει (Στην Κάρυστο, στην ταινία), αν και ...τσιτσιδώθηκε για να τους ελκύσει!
Όλη η ταινία, εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=Tse3HLapBCs&t=3088s
Τζένη Τζένη (1966)
Εδώ, σπάζονται -με απλό τρόπο- 4 κρασοπότηρα. Το ένα το σπάει η μερακλωμένη και χασαποχορεύουσα Τζένη (Καρέζη) και τα τρία τα σπάει ένας μερακλωμένος -απ' το χορό της, άραγε;- θαμώνας του σεμνού κέντρου. Και λέω "σεμνού" γιατί το κέντρο δεν έχει καν ορχήστρα, η δε μουσική παίζεται από ένα ...χλιδάτο τζουκ μποξ της εποχής.
Ο αιώνιος νέος (και ...φουστανάκιας) Λαμπρούκος, προκειμένου να εντυπωσιάσει τη θεά Νόρα Βαλσάμη (τύφλα να 'χει μπροστά της η Μίλα Γιόβοβιτς και άλλες διαφημισμένες...), πάει για διασκέδαση όλη την παρέα της σ' ένα κέντρο και εκεί σπάνε πιάτα αλλά πάρα-πάρα πολύ σεμνά και περιορισμένα...
(Η συγκεκριμένη ταινία δεν υπάρχει ολόκληρη στο διαδίκτυο, λόγω πνευματικών δικαιωμάτων)
Οι θαλασσιές οι χάντρες (1967)
Εδώ, το σπάσιμο των πιάτων είναι κάπως ήπιο, αλλά λόγω ζηλιάρικης ερωτικής παρεξήγησης -η οποία προκαλεί ...γενική σύρραξη- το σπάσιμο έρχεται σε δεύτερη μοίρα. Πάντως, μερικά πιάτα σε κάποιες σκηνές δε μου φαίνονται γύψινα, γιατί δε γίνονται εύκολα ...τετρακλάδια!
Ολόκληρη η ταινία εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=SGAxN2IxB7c
Πάρε κόσμε (1967)
Πρωτοτυπία! Ο Βέγγος τα σπάζει από μεράκι και πόνο. Ο Βέγγος, λοιπόν, έπεσε σε κακούργα πεθερά, η οποία δεν ανέχεται την -ακραία είν' η αλήθεια- γενναιοδωρία του και τελικά τού ...απαγάγει το αγαπημένο του γυναικάκι, την Ελενίτσα (κόρη της). Κι ένα βροχερό βράδυ, πάει στου Ζαμπέτα και στο τσακίρ κέφι τα ...ψιλοσπάει!
Ολόκληρη η ταινία εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=SlyTMG9-r2U
Καταραμένη αγάπη (1968)
Αυτό είναι σπάσιμο, μάγκες μου και μακγίτισσες! Γλεντάκι στο καπηλειό του ψαρο-χωριού, με μόνο τον Γιάννη Καραμπεσίνη να τραγουδάει (με το μπουζούκι του) για τα γλέντια των θαλασσινών, τον Τακούλη Εμμανουήλ να χορεύει και δίπλα τον Γιώργο Καμπανέλλη και τον γλυκύτατο Γιώργο Βελέντζα να διασκεδάζουν με την παρέα τους. Κι όταν ο Καραμπεσίνης τραγουδάει ότι ...οι θαλασσινοί γλεντάνε και χορεύουν και τα σπάνε..., τότε ο Βελέτζας σηκώνει ένα (είπα, αριθμός 1...) πιατάκι και το σπάει τελετουργικά στο δάπεδο! Και αρκούσε αυτό το ένα, γιατί έτσι ξορκίστηκε το κακό κι η μαγική (και πάντα "καθαρή") Νίκη Τριανταφυλλίδη, ...πλησίασε πιο κατά στον αγαπημένο της!
Πεθαίνω κάθε ξημέρωμα (1969)
Ο κορίτσαρος, Μάρθα Καραγιάννη, που ορέγονται όλοι (όμως ήταν η άτυχη από τις τρεις αδελφές του έργου) δέχεται την πρόταση ενός νεαρού μορφονιού να πάνε βόλτα και σχολιάζει (πιωμένη...) όσο είμαι ζωντανή, είμ' ελεύθερη να πάω όπου θέλω και αφήνει το μπουκάλι απ' το οποίο πίνει, να πέσει στο δάπεδο και να σπάσει! Κέφια...
Ο τζαναμπέτης (1969)
Ο ...ιεροράπτης Βαβάς (ή Σάββας ή Δ. Νικολαΐδης), τα σπάει για χάρη μιας ...γιαλατζή Πολίτισσας και δίμετρης γυναικάρας (Μάρως Κοντού), στο κέντρο διασκέδασης του άντρακλα Ν. Ρίζου και της καθαρευουσιάνας Δ. Στυλιανοπούλου. Τα σπάει ιεροκρυφίως, καθ' ό ορκισμένος "θεούσος" και εναντίον του γάμου, με το φόβο του αρχιμπουλντόκ της αγαμίας, τον αδελφό του τον Λ. Κωνσταντάρα.
Ο αχαΐρευτος (1970)
Εδώ το κορίτσι σπάει πιάτα (4 μέτρησα...), όχι από κέφι αλλά γιατί ο πατέρας της θέλει να την παντρέψει μ' ένα πλούσιο γέρο, ενώ αυτή αγαπάει τον ζωγράφο Σ. Μουστάκα.
Ορατότης μηδέν (1970)
Την ίδια χρονιά, ο κάργα μεθυσμένος Κούρκουλος δεν ξέρει γιατί (ακριβώς) σπάει ένα ποτήρι στην αίθουσα δεξιώσεων κι ένα μπουκάλι με ποτό δίπλα στη θάλασσα... Τα σπάει επειδή τάχα έγινε πλούσιος ή επειδή πουλήθηκε -για να γίνει πλούσιος; (Λίγο αργότερα θα χάσει τον αγαπημένο του αδερφό!). Ο Φώσκολος την έκανε ταινία πάλι την παραμύθα του και το παραμυθιασμένο κοινό την ...κατάπιε αμάσητη. Εμείς, ...χεστήκαμε απ' το γέλιο. Άρα, όλοι 'φχαριστημένοι.
Στον αστερισμό της παρθένου (1973)
Η θεά ζωή Λάσκαρη, υποδυόμενη την πόρνη (γεννημένη στον αστερισμό της ...παρθένου) τα σπάει διασκεδάζοντας και πληρώνει ο πλούσιος θαυμαστής και αγαπητικός της (Γ. Αργύρης). Δηλαδή, τι σπάει το κοριτσάκι... Μόνο δύο ισχνά και ...άχρηστα πιατάκια!
Το παίζω και πολύ άντρας (1983)
Ο γλυκός μας Σωτήρης Μουστάκας (Βραβείο "Καρολος Κουν", 2003) τα σπάει ...ποσοτικά και εν ευθυμία, διασκεδάζοντας μ' έναν κολλητό του και δύο ζωηρά λαϊκά (très ...kavlotik) γκομενάκια που χορεύουν χασαποσέρβικο! Μάλιστα μετράει προσεκτικά τα πιάτα της στοίβας, μη λάχει και τον πιάσουν κορόιδο τα γκαρσόνια του πονηρού ιδιοκτήτη!
Ολόκληρη η ταινία εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=qaaDFzjN7Hc
Όλα είναι δρόμος - Βιετνάμ (1998)
Ο αυτοκαταστροφικός επιχειρηματίας Μάκης Τσετσένογλου (που τον ενσαρκώνει ο Γιώργος Αρμένης) διασκεδάζοντας τον πόνο του χωρισμού του στο επαρχιακό σκυλάδικο "Βιετνάμ", καταστρέφει τα "πάντα" εκεί μέσα και στο τέλος εξαφανίζει (κυριολεκτικά) το οίκημα!
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η ταινία αυτή αποτέλεσε (με τον ακραίο διασυρμό που κάνει -στο τρίτο μέρος της- στις "σκυλάδικες" καταστροφές) την ταφόπλακα τέτοιων επικερδών -για κάποιους- ...δραστηριοτήτων. Προς μεγάλη λύπη -και άλλα, ...αλλά δεν παίρνω όρκο- των ιδιοκτητών τους!
Πάντως ο μεγάλος και συμπαθής ηθοποιός Γιώργος Αρμένης, με το ρεσιτάλ ερμηνείας του και τη -θρυλική πιά- ατάκα του Ρίχτο, Ηλία... Ηλία, ρίχτο..., τσίμπησε Α' βραβείο ανδρικού ρόλου.
Ολόκληρη η ταινία εδώ (και τη συνιστώ α-νε-πι-φύ-λα-κτα)
https://www.youtube.com/watch?v=7qpgatB4K78
Τα ...σπασίματα της ελληνικής γλώσσας
Το ρήμα σπάζω-σπάω, πέραν της κυριολεκτικής σημασίας του, διαθέτει σωρεία μεταφορικών και (σχεδόν πάντα) ιδιαίτερα ευρηματικών και σπαρταριστών εννοιών. Είπα να τις βάλω σε ...σειρά και απελπίστηκα, που λες κι εσύ Μάρκο μου και τραγούδησες εσύ Γιώργο μου, όταν ήρθες στην εκπομπή μου (κλικ).
Να τες, λοιπόν, οι μεταφορικές έννοιες ανάκατα και σίιιγουρα μερικές θα μου ξέφυγαν:
έσπασ' η χολή του, έσπαζε πλάκα, έσπασε η συμφωνία, έσπασε στο ξύλο τον ...υπουργό οικονομικών, έσπασε το ρεκόρ, έσπασαν τα νεύρα του, έσπασε στο διάβασμα, έσπασε τη σιωπή του, έσπασε τα μούτρα του, τα σπάσανε (δύο έννοιες: τσακωθήκανε ή γλέντησαν πολύ), τους την έσπασε ο μαλάκας, τα κύματα σπάνε στους βράχους, σπάει το κεφάλι του (δύο έννοιες: σκέπτεται έντονα ή μετανιώνει), έσπασε απ' τη δουλειά, άμα σπάσει το πεντοχίλιαρο εξαφανίζεται αμέσως (έλεγαν επί δραχμής), έσπασε όσο-όσο την επιταγή, έσπασαν τα νερά (της εγκύου), ο δολοφόνος έσπασε στην ανάκριση και τα ξέρασε όλα,...
Τα σπασίματα στα ρεμπέτικα (λίαν ενδεικτικώς, γιατί αλλιώς θα χρειαστούμε κι ...άλλη "υποσελίδα")
Υπάρχουν αρκετά ρεμπέτικα τραγούδια τα οποία μιλάνε για σπασίματα. Μάλιστα αν αναφέρονται και σε συγκεκριμένο αντικείμενο που σπάζεται, τότε ακούμε συχνότατα για σπάσιμο ποτηριών! Σας παραθέτω - ενδεικτικά και χρονολογικά- αυτά που έχουν στον τίτλο τους το ρήμα "σπάω" σε διάφορες ...μορφές:
Σπάστα ρήμαξτα (Τούντα), Κ. Νούρος, 1931
Σπάστα φως μου για τα μένα (Σαλονικιού-Πετροπουλέα), Ρίτα Αμπατζή, 1936
Σπάστα και τα πληρώνω (Σκαρβέλη), Κάβουρας, 1936
Τσάκα τσούκα σπάστα (Σκαρβέλη), Κάβουρας, 1937
Τα σπάω και πληρώνω (Μητσάκη), Νίνου-Τατασσόπουλος, 1950
Σπάστε γκρέμιστα κυρά μου (Τατασσόπουλου-Ρούτσου), Τσαουσάκης-Α. Μπέλλα, 1953
Θα μεθύσω θα τα σπάσω (Παραδοσιακό), Ρόζα Εσκενάζη, 1955;
 |
| Ετικέτες από τα 78-ρια: "Θα μεθύσω θα τα σπάσω", "Σπάστα γκρέμιστα κυρά μου", "Το Δεσποινάκι" |
 |
Αριστερά η ετικέτα από το "Τσάκα τσούκα σπάστα" και δεξιά ο Γιάννης Παπαϊωάννου στο "Πανόραμα" το 1972 (ήταν εκεί με τον Τσιτσάνη), που κάποια στιγμή γλίστρησε στο πιατικό αλλά δεν έχασε το χαμόγελό του, μάλιστα κάθισε -όπως βλέπετε- πάνω στο δεξί του πόδι ώστε ν' αποφύγει τυχόν επώδυνα γυαλιά στον ποπό του και έπαιξε το μπουζουκάκι του για τους τελευταίους πελάτες και φίλους του, όπως μαθεύτηκε...
|
Ρεμπέτικη ...ποτηρομανία στα τραγούδια που μιλάνε για σπασίματα
Δείτε, μερικά μόνο, χαρακτηριστικά παραδείγματα...
 |
| Αλανιάρα μερακλού, 1931 |
Η Αλανιάρα μερακλού (του Μ. Μιχαηλίδη, με την Ρόζα, 1931, λέει ...ούζο πίνω και μεθάω κι όλα τα ποτήρια σπάω...
Το Δεσποινάκι (του Νταλγκά, πάλι με την Ρόζα, 1932), γλεντούσε στη "Νεράιδα" κι ...έσπαγε ποτήρια αράδα...
Στο Θέλω να πίνεις να μεθάς (του Σκαρβέλη, με τον Κάβουρα, 1932, ακούμε ...θέλω να πίνεις να μεθάς, να σπάζεις ποτηράκια...
Η Θεσσαλονικιά (του Ασίκη, ωσαύτως με την Ρόζα, 1933), με κάτι μάγκες ...έσπαγε τα ποτηράκια και γλεντούσε...
Η Κακούργα άπονη (του Σκαρβέλη, με την Ρίτα, 1935), μεθυσμένη ...έσπαγε καθρέφτες-ποτηράκια... (και μην πιάσουμε το θέμα του καθρέφτη γιατί πάει χαθήκαμε, είναι πιο ...αγγούρι κι απ' αυτό του "μαντηλιού"...)
Στο Απόψε κάνεις μπαμ (των Τσιτσάνη-Ρούτσου, με τους Τσιτσάνη, Νίνου, Γιαννόπουλο, 1953), ακούμε ...κι αν κάνεις να χορέψεις ποτήρι δε θα μείνει...
Στο Άναψέ τα και σβήσε τα (Παραδοσιακό, Τ. Νικολάου, 1927), ο ...φτιαγμένος μερακλής λέει κάποια στιγμή ...πού 'ν ποτήρια για να σπάσω...
Για να έχετε και μια ...ιδέα, σας βάζω πεντακάθαρο το εξαίρετο "Τσάκα τσούκα σπάστα".
Τσάκα τσούκα σπάστα (Κώστα Σκαρβέλη), Γιώργος Κάβουρας, 1937
Για σπασίματα γράφει και ο τύπος των αρχών του περασμένου αιώνα!
Το σπάνιο δωράκι που ακολουθεί, προέρχεται από τον Κώστα Βλησίδη, ο οποίος -μεταξύ των άλλων- εντρυφά συχνά σε παλαιά τεύχη του ελληνικού τύπου και επίσης συχνά φέρνει στην επιφάνεια πράγματα που δεν είχαμε φανταστεί ότι υπήρξαν! Έτσι και τώρα, αφιερώνει σ' αυτή την υποσελίδα τρία σπαρταριστά δημοσιεύματα του 1901και 1902, με δημόσια "σπασίματα" της εποχής! Να πω απλά ευχαριστώ, μου 'ρχεται λίγο! Απολαύστε τα.
 |
Το μεγάλο γέλιο, νομίζω ότι το βγάζει η είδηση της 14-3-1901 στο "ΣΚΡΙΠΤ", γιατί αν δεν απατώμαι, το πατιρντί με το γλέντι, τα πιοτά και τα σπασίματα, έγινε σε μοναστήρι στο οποίο (φαντάζομαι) ότι πήγαν για ευλαβικό προσκύνημα! Μεγάλη απορία έχω αν στο γλέντι συμμετείχαν και μοναχοί, ίσως και ο ηγούμενος, και τέλος πάντων τι ...πνευματικό "δόντι" θα είχαν οι -λέμε τώρα- πιστοί, για να τα κάνουν λίμπα!
|
Το κύριο ...μενού: "Τσιφτετέλι" ή "Θα σπάσω κούπες"
Περνάμε αμέσως στην ιστορία του περίφημου αυτού τραγουδιού και διάσημου ως τις μέρες μας!
Δεν ήταν (ούτε και είναι ακόμα...) εύκολη η ανεύρεση τόσο της καταγωγής όσο και της "πορείας" των επανηχογραφήσεών του και εννοώ αυτών στις 78 (κυρίως) στροφές, αλλά και στις 45. Προτιμώ, όμως, να σας παρουσιάσω πρώτα τα (ως τώρα) δεδομένα και ύστερα να περάσω και σε κάποιες υποθέσεις για την καταγωγή του τραγουδιού.
Φαίνεται (λέω "φαίνεται" γιατί δεν υπάρχει απόλυτη βεβαιότητα, σημειόστε το αυτό...) φαίνεται, λοιπόν, ότι η πρώτη ηχογράφηση του τραγουδιού "Θα σπάσω κούπες" έγινε στην Κωνσταντινούπολη το 1908 (ή και 1909) από την εταιρεία Odeon, με τη Σμυρναίικη Εστουδιαντίνα. Είχε τίτλο "Tschifte Telli", αριθμό σειράς Νο 58583 και μήτρας CX-1881. Τον Μάρτιο του 1909 στη Σμύρνη ηχογραφείται το τραγούδι από την Gramophone, με την Ελληνική Εστουδιαντίνα. Είχε τίτλο "Tsifte Telli", αριθμό σειράς 2-14647 και μήτρας 12802b. Η ηχογράφηση της Σμύρνης επανατυπώθηκε στην Αμερική από την Victor, μάλιστα με δύο διαφορετικές ετικέτες. Στη μία από τις δύο διακρίνεται ο αριθμός μήτρας 12802, της Gramophone.
 |
Επάνω αριστερά είναι η πρώτη έκδοση του τραγουδιού, από την Odeon στην Πόλη το 1908, αρχείο Σπύρου Παπαϊωάννου. Η πάνω δεξιά είναι η ετικέτα της σμυρναίικης έκδοσης από τη Gramophone το 1909, αρχείο Αυγέρη Φακίρη. (Σβησμένος -από τον καιρό- ο τίτλος, αλλά ευκρινής ο αριθμός...). Κάτω είναι οι δύο ετικέτες της επανέκδοσης (της σμυρναίικης ηχογράφησης) από τη Victor, αρχείο Σπύρου Παπαϊωάννου. Μάλιστα στην κάτω δεξιά ετικέτα -και πάνω στο υλικό του δίσκου- είναι εγχάρακτος ο αριθμός 12802 της πρώτης έκδοσης από την Gramophone.
|
Tschifte Telli (Θα σπάσω κούπες), Σμυρναίικη Εστουδιαντίνα, Πόλη, 1908
Tsifte-Telli (Θα σπάσω κούπες), Ελληνική Εστουδιαντίνα*, Σμύρνη, Μάρτιος 1909
(*) Τραγουδάει ο Κώστας Τσανάκας μαζί με έναν άγνωστο
Το 1909 στη Σμύρνη, ο Ovannes Effenti ηχογράφησε στα τουρκικά το "Tsifte-Telli" (Θα σπάσω κούπες) στην Gramophone, μάλιστα υποθέτω ότι ήταν λίγο πριν ή λίγο μετά από την ελληνική ηχογράφηση (δυστυχώς δεν έχω ετικέτα ή αριθμούς).
Τι λένε τα στιχάκια στα τουρκικ; Να!
Το πρωί ξυπνάς νωρίς νωρίς κι έτσι όπως κοιτάς με τα μαχμούρικά σου μάτια, με κάνεις και καίγομαι! Για νι όρουμ μπεν...
Το 1910, στην Κωνσταντινούπολη, η Εστουδιαντίνα Σμύρνης ηχογράφησε στην εταιρεία Odeon το Θα σπάσω κούπες, αλλά με τίτλο "Εχθές το βράδυ, Τσιφτετέλι". Αριθμός σειράς No 54734 και μήτρας XSC-68.
Εχθές το βράδυ, Τσιφτετέλι, Εστουδιαντίνα Σμυρναίικη, Πόλη, 1910
Το 1912 στη Σμύρνη, ο Γιάννης Τσανάκας και ο Λευτέρης Μενεμενλής ηχογράφησαν για λογαριασμό της εταιρείας FAVORITE RECORD το "ΤΣΙΦΤΕ ΤΕΛΛΙ ΘΑ ΣΠΑΣΩ ΚΟΥΠΕΣ". Αριθμός σειράς 1-59086 και μήτρας 7058Τ.
ΤΣΙΦΤΕ ΤΕΛΛΙ ΘΑ ΣΠΑΣΩ ΚΟΥΠΕΣ, Γιάννης Τσανάκας-Λευτέρης Μενεμενλής, Σμύρνη 1912
Το 1916 ο αρμενικής καταγωγής Karekin Proodian ηχογράφησε στη Νέα Υόρκη -κατά τη διάρκεια του έτους-, 18 τραγούδια σε 9 δίσκους για λογαριασμό της COLUMBIA Αμερικής. Τραγούδησε στα τουρκικά. Ανάμεσα σ' αυτά και το "Chifta Telly Canto", με αριθμό σειράς Co E3127 και μήτρας 44161-1. Τα μόνα γνωστά για τον Karekin Proodian είναι ότι γεννηθηκε στις 25-12-1884 και πέθανε τον Νοέμβριο του 1977. Έζησε δηλαδή 93 χρόνια. Η τελευταία διαμονή του ήταν στο Emerson της Νέας Υόρκης. (Ελπίζω να μην κάνω μεγάλο λάθος όταν τον φαντάζομαι μετανάστη από τη Μικρά Ασία...). Επειδή η Αμερική είναι οργανωμένη χώρα έχουμε στη διάθεσή μας κι αυτά τα λίγα στοιχεία (υπάρχουν και μερικά ακόμη, αλλά δευτερεύοντα). Ενώ για τον καημένο τον Ovannes Effenti δεν βρήκα κάτι... (Βλέπετε, οι χώρες με οργάνωση προοδεύουν και -μερικές φορές- κυριαρχούν, ενώ οι ...αεριτζίδικες που μπορεί και να έχουν ως εθνική ιαχή τον "αέρα" ή οι γονείς να δίνουν προίκα στη κόρη τον "αέρα" ή κ.λ.π., πάνε κατά διαόλου...
 |
Αριστερά ο Karekin Proodian (μάλλον) σε φωτογραφία της εποχής που ηχογραφούσε, δηλαδή 1916. Στο μέσο η ετικέτα της επίμαχης ηχογράφησης με αριθμό σειράς Ε3127. Δεξιά μία ακόμα ετικέτα με ηχογράφηση κάποιου ανατολίτικου τραγουδιού από το Proodian, στην εταιρεία Victor.
|
 |
Εδώ είναι ένα απόσπασμα των ηχογραφήσεων του Karekin Proodian στην COLUMBIA Αμερικής. Το υπογραμμισμένο κομμάτι είναι το (στα ελληνικά) Θα σπάσω κούπες. Ο κατάλογος περιέχει όλα τα απαραίτητα στοιχεία, στη δε τελευταία αράδα βλέπετε και τα όργανα που παίζουν, δηλαδή φλάουτο -φλογέρα είναι- και κανονάκι (ή άγνωστο, γράφει) και τελικά στην εισαγωγή είναι σίγουρα κανονάκι, αλλά στη συνέχεια ακούγεται και σαν ούτι... Επίσης υπάρχει η ένδειξη Νέα Υόρκη 1916. Χαρακτηριστικό σ' αυτήν την ηχογράφηση είναι ότι Proodian δεν τραγουδάει ...Γιανιόρουμπεν και ...σεβιόρουμσεν, που ακούμε στις άλλες ηχογραφήσεις, ακόμα και στην τουρκική. Προς το τέλος Α..., ίκι τέλι, άλα γιάλα τσιφτετέλι...
Ο κατάλογος προέρχεται από το Ethnic Music on Records του Dick Spottswood: Spottswood, Richard K. (1990) Ethnic Music on Records: A Discography of Ethnic Recordings Produced in the United States, 1893 to 1942. Vol. 5: Mid-East, Far East, Scandinavian, English Language, American Indian, International. Urbana and Chicago: University of Illinois Press. |
Τι τραγουδάει ο Proodian; Διαβάστε:
Φώναξε τελάλη να κλάψουν τα βουνά, φώναξε τελάλη να κλάψουν τα βουνά, για να παίξω με το τέλι μου ένα τσιφτετέλι... Άλα, άλα, αμάν, αμάν τσιφτετέλι...
Chifta Telly Canto, Karekin Proodian, N.Y. 1916Το 1928 οι "κούπες" ηχογραφούνται από την Μαρίκα Παπαγκίκα στην Αμερική (CO-56100F και W. 205806-1) και τον Κώστα Καρίπη στην Αθήνα (Polydor Γερμανίας, V-50254 και 5439 AR).
Θα σπάσω κούπες-Τσιφτετέλι, Μαρίκα Παπαγκίκα, Ν.Υ. City, Φεβρουάριος 1928
Τσιφτετέλι-Θα σπάσω κούπες, Κώστας Καρίπης, 1928
Το 1941 στην Αμερική o Αντώνης Σακελλαρίου (συνθέτης, στιχουργός, κλαρινετίστας κ.ά.) έκανε με την ορχήστρα του και ηχογράφησε μια οργανική διασκευή στο "Θα σπάσω κούπες" (RCA Victor, 26-8161-B).
 |
| Η ετικέτα και ο ήχος προέρχονται από το αρχείο του Ηλία Μπαρούνη |
Θα σπάσω κούπες, συρτό, Λαϊκή ορχήστρα Αντώνη Σακελλαρίου, ΗΠΑ, 1941
Μέσα στη δεκαετία του 1970 (με κάποιες επιφυλάξεις...), ο ηλικιωμένος (έτσι ακούγεται...) Κώστας Ρούκουνας ηχογράφησε το "Θα σπάσω κούπες". "Ακούω" να τον συνοδεύουν ο Γιώργος Κόρος στο βιολί και ο Τάκης Σούκας στο σαντούρι. Το καταπληκτικό -και μοναδικό σε όλες τις ηχογραφήσεις- είναι ότι οι στίχοι που τραγουδάει ο Ρούκουνας (μάλλον τους διαμόρφωσε μόνος του...) έχουν ειρμό και λογική. Και τέλος πάντων αιτιολογούν γιατί αυτός ο ...ερωτιδεύς του άσματος θέλει να σπάσει κούπες και ποτηράκια. Γιατί, όπως μπορείτε να διαπιστώσετε κι εσείς, σε καμία ηχογράφηση δεν αναφέρεται για ποια ακριβώς "λόγια" και "λογάκια" (γλυκά ή πικρά), θα σπάσει αυτός κούπες και ποτηράκια! Ο Ρούκουνας όμως το λέει. Ιδού!
Εχτές το βράδυ σ' είδα στο σκοτάδι
με άλλον και μιλούσες και με κατηγορούσες...
Αμάν αμάν σεβιόρουμσεν (σ' αγαπώ)
Έτσι ξέρουμε την αιτία... Και -λογικά- συνεχίζει...
Θα σπάσω κούπες για τα λόγια που 'πες
και ποτηράκια για τα πικρά λογάκια...
Έτσι μάλιστα! Το αίτιον και το αιτιατόν... (Καλά τα σκεφτόταν ο Αναξίμανδρος ο Μιλήσιος... κι αργότερα ο Σκωτσέζος Χιούμ έβαλε τη "σφραγίδα").
Θα σπάσω κούπες, Κώστας Ρούκουνας, 1976;
Η επόμενη ηχογράφηση είναι από δίσκο 45 στροφών (εταιρεία STEREOPHON, μετά πυραύλου εκτοξευθέντος...) και δε γνωρίζω πότε έγινε (μάλλον γύρω στα 1970), τέλος πάντων το ψάχνει ο Δ. Μανιάτης. Τραγουδάνε ο Γιώργος και η Ρούλα Παπαδοπούλου. Ως διευθυντής ορχήστρας αναφέρεται το όνομα Σ. Βαμβακάρης. Εδώ, θεωρώ, ότι οι "Κούπες" υπέστησαν καλλιτεχνικό ...σπάσιμο και ταυτόχρονα έσπασαν και τα δικά μας νεύρα. (Ουδείς ψόγος για τις λαϊκές φωνές των ερμηνευτών, μια χαρά είναι για λαϊκά).
 |
| Το τραγούδι απόκτησε και ...δημιουργούς. Σώθηκε, γιατί ήταν ...πεντάρφανο! |
Θα σπάσω κούπες, Γιώργος και Ρούλα Παπαδοπούλου, 1970;;
Πάροδος αναζήτησης καταγραμμένων "σπασιμάτων" αρχές του 1900
Που λέτε, έψαξα μπας και βρω τίποτε "γραφτό" ή "τραγουδιστό" -σε σχέση με "σπασίματα"-, εκεί γύρω στα 1900-1910 (περίπου, έ;). Ρώτησα κιόλας από δω κι από κει αξιόπιστα άτομα. Τζίφος, γραπτός, κατ' αρχήν. Μόνο "Στου Χατζηφράγκου" (Κοσμά Πολίτη, ΕΣΤΙΑ, 2001) -το οποίο έχω κάνει ...φύλλο και φτερό), βρήκα στη σελίδα 96 ...χυμένα νερά, σπασμένα ποτήρια... (δεν ξέρουμε όμως πώς έσπασαν...).
Ούτε και στα σπάνιο βιβλίο "Τ' αλάνι", του Σωκράτη Ρωνά από το 1939 (μόνος του το 'βγαλε ο άνθρωπος, δεν υπάρχει "οίκος"), βρήκα κάτι. Πιστεύω ότι σίγουρα υπάρχουν γραπτές καταγραφές -της εποχής- για σπασίματα, αλλά ...πούντες; Και ...χρόνος δεν υπάρχει!
'Όμως με αποζημίωσε το μουσικό μου αρχείο (ως συνήθως, δηλαδή).
Έτσι στο "Πάλι μεθυσμένος είσαι", σε ηχογράφηση Γιαγκούλη (Γ. Ψαμαθιανού), το 1906 στην Πόλη (ODEON records, NO-31992), ακούμε στο τελευταίο στιχάκι:
Πάλι μεθυσμένος είσαι. πάλι τα ποτήρια σπας
και τον κουτσαβάκο κάνεις, το ξύλο που θα φας...
Να το σχετικό απόσπασμα:
Κουτσαβάκι (Πάλι μεθυσμένος είσαι), Γιαγκούλης (Γιάγκος Ψαμαθιανός), Πόλη 1906 (απόσπασμα)
 |
| Αφού βρήκαμε την ετικέτα (του ..."Κουτσαβακίου") και έναν αυθεντικόν κουτσαβάκη, τι άλλο θέλουμε;
Λοιπόν, η ετικέτα προέρχεται από δίσκο του αρχείου του Ηλία Μπαρούνη. Η φωτογραφία δεξιά έχει ιστορική -θα έλεγα- αξία γιατί είναι η μοναδική που βρέθηκε (ως τώρα...) και που δείχνει έναν αυθεντικόν κουτσαβάκη -και όχι γιαλατζή ...επιθεωρησιακόν!. Είναι από το 1880-90; και ο κουτσαβάκης ποζάρει κάπου μεταξύ Αέρηδων (το οκταγωνικό κτίριο του ...) και Μεντρεσέ (τέρμα οδού Αιόλου, Αθήνα μεριά...). Η φωτογραφία προέρχεται από το αρχείο του Χάρη Γιακουμή.
|
Να όμως, τώρα, ολόκληρο το κομμάτι από το αρχείο του Σπύρου Παπαϊωάννου.
Κουτσαβάκι (Πάλι μεθυσμένος είσαι), Γιαγκούλης (Γιάγκος Ψαμαθιανός), Πόλη 1906
Αλλά και ο Στέφανος Βέζος ηχογράφησε το ίδιο κομμάτι στη Θεσσαλονίκη το 1955;
Πάλι μεθυσμένος είσαι (Κουτσαβάκι), Στέφανος Βέζος, Θεσσαλονίκη 1965; (απόσπασμα)
Και ολόκληρο το κομμάτι.
Πάλι μεθυσμένος είσαι (Κουτσαβάκι), Στέφανος Βέζος, Θεσσαλονίκη 1965;
https://www.youtube.com/watch?v=6QQvYanu9Kc
(Έχει, όμως κι Κώστας Βάρναλης γράψει "Πάλι μεθυσμένος είσαι", αλλά άλλο πράμα!
https://latistor.blogspot.gr/2016/01/blog-post_80.html)
Κι έτσι φτάσαμε στο 1984, όταν η Ελευθερία Αρβανιτάκη σε έναν δίσκο LP συμπεριέλαβε και το "Θα σπάσω κούπες", σε μία εξαιρετική ηχογράφηση. Θα έλεγα, ότι έτσι το επανάφερε στη δισκογραφία, αλλά ταυτόχρονα άρχισαν και οι περιπέτειες του τραγουδιού. Ήγουν, ο πασαένας και κυρίως η πασαμία το κακοποίησαν κατά το (άσχετον) δοκούν! Όμως να ομολογήσω τώρα, με παρρησία, και το εξής:
Όταν, λοιπόν, το 1984 άκουσα το "Θα σπάσω κούπες" από το LP της Αρβανιτάκη, παρ' όλο που μου άρεσε (μάλιστα το έπαιξα με σχόλια και στο σουηδικό ραδιόφωνο Sveriges Radio!) είχα κάποιες επιφυλάξεις, κυρίως ως προς το ύφος της ερμηνείας της, γιατί το ήθος της ήταν άψογο. Τώρα που ...σερφάρω στα βίντεο του You Tube με τις "Κούπες" (μπορεί να είναι και 1000 τον αριθμό, εκτιμώ), δεν έχω καμία επιφύλαξη για την ερμηνεία της Ελευθερίτσας (την πρώτη της ε;, όχι τις μεταγενέστερες τις απλο-ελαφροποιημένες και "κουνημένες"...). Έτσι, εκτός από κάποιες (πολύ-πολύ μετρημένες) εξαιρετικές ερμηνείες, οι υπόλοιπες έγιναν για να επαληθευτεί η (σκληρή, αλλά αληθής) λαϊκή ρήση ...μάθανε πως γαμιόμαστε, πλακώσανε κι οι γύφτοι... Κι έτσι φτάσανε οι "Κούπες" να γίνονται η επίφαση για να φανεί το φόρεμα, ο γλουτός, ο ...κόρφος (που τραγουδούσε κι ο Γούναρης το 50-τόσο, αυτολογοκρινόμενος στα στερημένα και υποκριτικά "μασκαρεμένα" ρεμάλια που τότε κανοναρχούσαν στην Ελλάδα), η κενότητα, η κακομοιριά, -προσθέστε κι εσείς ό,τι άλλο ...ωραίο σάς κατεβεί! Το θέμα είναι γενικότερο σήμερα, αφού ...νεοπαγείς τραγουδιστές, -τριες (που άρχισαν να τραγουδάνε μόνο και μόνο επειδή τους είπε κάποια κουφή θεία τους Ερμιόνη ότι έχουν καλή φωνή) πιάνουν στο στόμα τους -χωρίς σεβασμό, γνώση, άποψη και ουσία- ρεμπέτικα, μικρασιάτικα, δημοτικά κ.λ.π. Η ...εκδίκηση, όμως, της "ιστορίας'' είναι ότι αυτοί -ές, δεν αφήνουν ΤΙΠΟΤΕ πίσω τους... Μα τίποτε, διάολε! Σαν να μην υπήρξαν ποτέ... (Ας πούμε -για να γίνω και λίγο χιουμορίστας- σαν τον Σημίτη ή τον Α. Παπανδρέου ή...).
Και που λέτε -να το πω κι αυτό-, όταν κάποια φορά (με ιοβόλο, είν' η αλήθεια, διάθεση) είπα σε μια τραγουδίστρια (που έχω το απεριόριστο θάρρος) ...και γιατί δε σιδερώνεις κάνα "βρακί" στο σπίτι, παρά τραγουδάς τις "Κούπες" και τον "Κατιφέ";... μου απάντησε ...κι εγώ πώς θα ζήσω; και η απάντησή μου ήταν σκληρή ...μα αφού είσαι ήδη "νεκρή''... και συμπλήρωσα αμέσως με χαμόγελο ...ζήσε τουλάχιστον χωρίς "Κούπες" και Κατιφέδες", γιατί αυτά τα τραγούδια -φορές- "πονάνε"...
Να εδώ η Ελευθερία -του 1984 περικαλώ.
Θα σπάσω κούπες, Ελευθερία Αρβανιτάκη, 1984
Να εδώ κι ένα άγνωστο βίντεο της Αρβανιτάκη με τις "Κούπες" (μάλλον από ξένο τηλεοπτικό κανάλι).
Βέβαια το 2016, μάς ήρθε η "αντάρτισσα" Μαρίνα Σάττι με τις δικές της "Κούπες" κι έβαλε τα πράγματα στη θέση τους. Για να μην ξαναγράφω τα ίδια, επισκεφθείτε -σας παρακαλώ- την υποσελίδα "Νέοι και ρεμπέτικο": http://www.panossavopoulos.gr/p/n.html
Παρατηρήσεις για τις ηχογραφήσεις σε 78-ρια, με στίχους, οκτώ τον αριθμό
α. Πιστεύω ότι το κομμάτι "Θα σπάσω κούπες" κυκλοφόρησε στην "πιάτσα" (δηλαδή από στόμα σε στόμα σε ταβέρνες...) πρώτα στα τουρκικά και μετά έγινε μετάφραση -ή απόδοση ή μετατροπή των στίχων- στα ελληνικά. Και το λέω αυτό επειδή χρησιμοποιήθηκαν οι τουρκικές φράσεις "Γιανιορουμπέν", "σεβιορουμσέν", τις οποίες και χρησιμοποιεί ο Ovannes Effenti στην ηχογράφησή του το 1909. Κάθομαι και σκέφτομαι, λοιπόν, ότι αν είχε κυκλοφορήσει το κομμάτι στην "πιάτσα" πρώτα στα ελληνικά, δε θ' ακούγαμε "Γιανιορουμπέν", "σεβιορουμσέν"..., αλλά (...αυτοσχεδιάζω τώρα, ε; μη ...βαράτε) κάτι σαν ...σιγοκαίγομαι, πόσο σ' αγαπώ... ή ...σιγοκαίγομαι, φως μου, σ' αγαπώ..., που τραγουδιούνται στο ίδιο μέτρο, όπως οι τουρκικές φράσεις.
Συμπερασματικά, ή κυκλοφόρησε το κομμάτι σε δίσκο πρώτα στα τουρκικά και οι ημερομηνίες μας ...λοιδορούν ή η ελληνική Σμυρναίικη Εστουδιαντίνα είχε καλύτερα (και ...ταχύτερα) κονέ με την Οντεόν, παρά ο Ovannes με τη Gramophone!
β. Οι 3 ηχογραφήσεις με τον Karekin Proodian (1916), τη Μαρίκα Παπαγκίκα (1928) και τον Κώστα Καρίπη (1928) έχουν κάτι (κοινό) που δεν έχουν οι λοιπές 5 ηχογραφήσεις της Μ. Ασίας (Σμύρνη, Πόλη), συμπεριλαμβανομένης κι αυτής του Ovannes. Τι είν' αυτό; Είναι μία μικρή (αλλά ...ηδονική) μελωδιούλα! Ο Karekin Proodian (ο οποίος, ειρήσθω εν παρόδω- ΔΕΝ τραγουδάει "Γιανιορουμπέν" και "σεβιορουμσέν"...) την τραγουδάει με τη φράση ...Α, ίκι τέλι τσιφτετέλι... (στο 2:10). Η Μαρίκα Παπαγκίκα την τραγουδάει ...Α, α, τσιφτετέλι αμάν αμάν για λελέλι... (στο 0:56 και στο 2.28). Ο Κώστας Καρίπης την τραγουδάει ...Α, α, ίκι τέλι αμάν γιάλα τσιφτετέλι... (στο 0:59 και στο 2:33). Τι έγινε λοιπόν αυτή η μελωδιούλα στις μικρασιάτικες ηχογραφήσεις; (Jag vet inte, än så länge...).
γ. Τα κύρια στιχάκια του τραγουδιού είναι τέσσερα και στις διάφορες ηχογραφήσεις παίζονται ή όλα ή μερικά και μάλιστα ...ανακατεμένα. Αυτά που παραμένουν ...ακλόνητα είναι τα Θα σπάσω κούπες... και Εχτές το βράδυ, σ' είδα...
Να η πιο πλήρης μορφή, με τέσσερις στίχους, την οποία συναντάμε στην πρώτη-πρώτη ηχογράφηση του 1908; με την Σμυρναίικη Εστουδιαντίνα:
Εχθές το βράδυ σ' είδα στ' όνειρό μου, πως είχες τα μαλλάκια σου ριγμένα στο λαιμό μου
Έλα μικρό μου να σε φιλήσω και μη φοβάσαι πως θα το μαρτυρήσω
Αχ μελαχρινό μου μη μου κάνεις νάζι, ενώ το ξέρεις μάτια μου ότι με πειράζει
Θα σπάσω κούπες για τα λόγια που 'πες και ποτηράκια για τα γλυκά λογάκια
Και ελάτε τώρα, σας παρακαλώ, -εσείς οι "περίεργοι", που ...ψάχνετε τα πράγματα και που γι αυτό σας ...αγαπώ, χωρίς να σας γνωρίζω) ελάτε, λοιπόν, να κάνετε ωραίο ...γούστο και να πείτε ίσως ...είδες τι κληρονομιά μουσικής ελευθερίας έχει η πατρίς και δεν τη βλέπουμε, αλλά ούτε μάς τη διδάσκουν;
Τι εννοώ; Μα τη λέξη γλυκά (ή πικρά) στα στιχάκια. Και προσέξτε! Η Σμυρναίικη Εστουδιαντίνα (στις ηχογραφήσεις του 1908 και 1909), οι Τσανάκας-Μενεμενλής (στην ηχογράφηση του 1912) και ο Καρίπης (στην ηχογράφηση του 1928) τραγουδάνε γλυκά (λογάκια), ενώ η Ελληνική Εστουδιαντίνα (1909) και η Μαρίκα Παπαγκίκα (1928), τραγουδάνε πικρά (λογάκια). Η Αρβανιτάκη (1984) ...προτίμησε (ό,τι της σφύριξαν, δηλαδή) το πικρά κι έτσι όλες (;) οι σύγχρονες ηχογραφήσεις χρησιμοποιούν τα (...ηττοπαθή) πικρά, αντί για τα αισιόδοξα γλυκά λογάκια! (Και η Μαρίνα Σάττι, πικρά λέει). Α! ρε Ελευθερίτσα τι μας έκανες...
"Ακτινογραφία" του τραγουδιού "Θα σπάσω κούπες"
Με το "Ακτινογραφία", εννοώ την αναδίφηση -σε ...θολά νερά- προκειμένου να βρεθεί η καταγωγή της μελωδίας αυτού του θαυμάσιου τραγουδιού. Προφανώς, ξεκινάμε με ό,τι έχουμε στην ...περιορισμένη "χούφτα'' μας. Έγραφα στην αρχή αυτής της υποσελίδας, ότι "έχει πολλές χάρες αυτό το κομμάτι". Πράγματι! Κατ' αρχήν είναι τσιφτετέλι (4/4) στο ρυθμό, δηλαδή κομμάτι που ξεσηκώνει για ...λίκνισμα, κάθε μερακλίδικο άτομο! Έπειτα είναι μελωδικότατο, με φορέα τη ραφινάτη μικρασιάτικη παράδοση, απόγονο μακρινό της "Ιαστί" αρμονίας. (Για τους ειδικούς) είναι τονισμένο στο ανατολίτικο μακάμ "ουσάκ" ή στον ήχο "Α", έσω" και (για τους πιο ειδικούς) η μελωδία του ...γυροφέρνει στα όρια του "πρώτου τετράχορδου". Και καλά, θα ρωτήσετε εμένα τον ...αντάρτη, τέτοια περίφημη μελωδία και πώς δεν την "έκλεψαν"; Κι εγώ κάνοντας την Σίβυλλα (ή την Πυθία) και παραφράζοντας τον γνωστό χρησμό ἥξεις ἀφήξεις οὐ ἐν πολέμῳ θνήξεις*, θα απαντήσω ...Σιβυλλικά: Ναι! ...και την έκλεψαν, αλλά κι αυτή κλέφτηκε...
(*) Μικρή παρένθεση, γι' αυτόν το χρησμό.
Επειδή θεωρώ ότι εσείς που επισκέπτεστε ελεύθερες "σελίδες" σαν τη δική μου, δεν είστε ...αρχαιόπληκτοι να πιστεύετε ότι ...όλα τα πράγματα στον πλανήτη και το σύμπαν τα επινόησαν και τα κατασκεύασαν οι Αρχαίοι Έλληνες..., προφανέστατα πρόγονοι -και μόνον- ημών, διαβάστε τα ακόλουθα.
Ο ως άνω χρησμός, δεν είναι της Πυθίας αλλά κάποιας Σίβυλλας (γυναίκας με μαντική ικανότητα, όχι υπάλληλο μαντείου και σαφώς όχι "χασικλού"). Μάλιστα πρωτοδιατυπώθηκε στα λατινικά: Ibis redibis non morieris in bello. Αυτό αναφέρει ο μοναχός και χρονικογράφος Albericus Trium Fontium (13ος αιώνας μ.Χ.), στο έργο του Chronicon. Πρόκειται δε για απάντηση σε έναν στρατιώτη που ζήτησε (από τη ...χαρτορίχτρα-καφετζού της εποχής) να μάθει αν θα γυρίσει ζωντανός απ' τον πόλεμο (ο ...έγκυρος SKY TV, λέει ότι δε γύρισε). Και η ...καφετζού Σίβυλλα του είπε Ibis redibis non morieris in bello, χωρίς κόμμα παρακαλώ (διότι από τα αρχαία χρόνια ήταν γνωστό ότι ο άνθρωπος του κόμματος, είναι και ...μονοκόμματος!). Η φράση μεταφράστηκε από τα λατινικά στα αρχαία ελληνικά από κάποιον αλμπάνη στην αρχαία γλώσσα, μετά πέρασε στα σχολικά βιβλία ύστερα στην καθομιλούμενη και τα τελευταία χρόνια στο ποδόσφαιρο και στην πολιτική! Έρρωσθε!
 |
Αριστερά είναι η ελεύθερη επαγγελματίας -με ΑΦΜ- μάντισσα Σίβυλλα η Ερυθραία και δεξιά η Πυθία, δημόσια υπάλληλος στην κρατική υπηρεσία ασφαλείας "Μαντείον των Δελφών" -κάτι σαν τη σημερινή ...CIA. (Κάποιοι ...κακοί "αριστεροί" λένε ότι η Πυθία προσελήφθη με ΄'βύσμα'' στο Μαντείο, επί πασοκοδεξιάς. Τη μισή αλήθεια λένε...*). Εδώ βλέπουμε, την Πυθία, να ερευνά αν ο μπουμπουνοκέφαλος "υψηλός" πελάτης που ίσταται έναντί της (βασιλιάς φαίνεται) κατέστη (ή ουχί) κατ' επανάληψιν κερατάς!
(*) Περί Πυθίας Λοιπόν, η Πυθία, (που ήταν τίτλος, αξίωμα και όχι όνομα...) ήταν "Προθιέρεια" του θεού Απόλλωνα και μετέφερε τους χρησμούς του -εν πλήρει ...εκστάσει- στους ερωτούντας και χρυσοπληρώνοντας στη μαύρη -άνευ ΦΠΑ και POS- πελάτας του Μαντείου. Το όνομα "Πυθία" ή προέρχεται από τον ...κατηραμένον όφιν "Πύθωνα", τον οποίον (ως όψιμος Μεγαλέξαντρος, Μακεδών) εφόνευσεν ο Απόλλων ή προέρχεται εκ του "πυνθάνομαι" που σημαίνει "πληροφορούμαι"... (Βρίσκει κανείς άκρη με μερικούς κομπλεξικούς λογιότατους; Αμ, δε βρίσκει...). Εξυπακούεται ότι μόλις συνταξιοδοτούνταν (στα 88 της χρόνια, περικαλώ) κάποια Πυθία, η επόμενη επιλεγόταν με ρουσφέτι (εκ του τουρκικού "ρουσφέτ'') από την ...CIA των (α)Δελφών. |
Το 1937 ο Σπύρος Περιστέρης δανείζεται (ήταν ...μαέστρος και στα μουσικά "δάνεια") τη μελωδία απ' τις "Κούπες" και κατασκευάζει το τραγούδι "Μάτια μου μεγάλα", το οποίο ερμήνευσε η Ελβίρα Κάκη. (Για την Ε. Κάκη, πληροφορηθείτε τεκμηριωμένα από εδώ: http://rebetiko.sealabs.net/mediawiki/index.php/%CE%95%CE%BB%CE%B2%CE%AF%CF%81%CE%B1_%CE%9A%CE%AC%CE%BA%CE%BA%CE%B7)
Πάντως, για να είμαστε δίκαιοι, ο ευφυής (κατά τα άλλα) Περιστέρης πρόσθεσε και το δικό του το κατιτίς για να ολοκληρωθεί το ωραιότατο, τελικά, τραγούδι. (Odeon, GA-7045 και GO-2753)
Μάτια μου μεγάλα (Σ. Περιστέρη), Ελβίρα Κάκη, 1937
Και τώρα ερχόμαστε στο τραγούδι "Γιάμο", άγνωστης -επί του παρόντος- προέλευσης, το οποίο ηχογραφήθηκε το 1934 με ερμηνεύτρια την Ρόζα Εσκενάζη -που παίζει και ζίλια- και μουσικούς τον Λ. Λεονταρίδη πολίτικη λύρα και τον Αγ. Τομπούλη ούτι (HMV, AO-2232 και OGA-163). Τόσο το τραγουδιστικό μέρος, όσο και το οργανικό είναι ακριβώς η βασική μελωδία από το "Θα σπάσω κούπες". Και είναι λογικό να σκεφτεί κανείς ότι εφ' όσον το "Γιάμο" ηχογραφήθηκε 26 ολόκληρα χρόνια μετά τις "Κούπες", το "Γιάμο" είναι που δανείστηκε την ωραία μελωδία. Όμως η ...Σίβυλλα και η Πυθία δεν συμφωνούν! Γιατί, σού λένε, αν κάποιος "κατασκεύαζε" το "Γιάμο" απ' τις "Κούπες" και κοτσάριζε και τίποτε ερωτικώδη αλλά "σαφή" στιχάκια (όπως έκανε ο Σ. Περιστέρης με τα "Μάτια μου μεγάλα") δε θα κοτσάριζε και τ' όνομά του (ακριβώς όπως ο Σπύρος); Εγώ λέω ότι έχουν δίκιο οι ...μάντισσες.
Μάλιστα θεωρούν ότι τόσο οι "Κούπες" όσο και το "Γιάμο" (με τα ...abstract ελληνο-αραβο-εβραιο... και τρεχαγυρευόπουλος στιχάκια του), αντιγράφουν κάποια πολύ παλιότερη παραδοσιακή μελωδία, μάλλον αραβικής -κύριας- προέλευσης. Βλέπετε, λοιπόν, ότι πράγματι υπάρχουν ...σπέρματα από τη ρήση ήξεις, αφήξεις...
Ακούστε, τώρα, το "Γιάμο" και έπεται συνέχεια. Α! (ι)Σκεντερία που θα ακούσετε, είναι η Αλεξάνδρεια και "γιαχαμπίμπι" σημαίνει "σ' αγαπώ", "αγάπη μου".
Γιάμο (Παραδοσιακό), Ρόζα Εσκενάζη, 1934
Έψαχνα να βρω το "Γιάμο" σε άλλες ηχογραφήσεις, ακόμα και σε άλλες γλώσσες, αλλά τίποτε. Έτσι δοκίμασα και την τελευταία δυνατότητα, το You Tube, με αποτέλεσμα να πέσω πάνω στο (αραβικό;) τραγούδι "Ach Yamo" (ή Jamo) σε ...σκυλαδορόκ ερμηνεία. Η μελωδία του τραγουδιού παραπέμπει σαφώς στο "Γιάμο" (της Ρόζας), καθώς και στις "Κούπες". Στήστε και σεις αυτάκι. Το ψάξιμο, πάντως, δεν τελείωσε.
https://www.youtube.com/watch?v=l-3h20Ea5is
https://www.youtube.com/watch?v=VLAEsfBDQ38
Λίγα λόγια για τα "λόγια" και τα "λογάκια"...
Ανεξάρτητα αν τα λογάκια είναι "γλυκά" ή "πικρά", το σπάσιμο γίνεται για να εξορκιστεί κάποιο (ενδεχόμενο) κακό. Αν είναι "γλυκά", για να κρατηθεί μακριά το κακό και να μην έρθει ποτέ. Αν είναι "πικρά", για να μην επαληθευτούν και έρθει το κακό με τα ...κακά του.
Ο άγνωστος ποιητής που -αρχές του 1900, στην Σμύρνη και την Πόλη- ...έσπαζε (στιχουργικά) κούπες και ποτηράκια, ...σπάζει τώρα τα δικά μας κεφάλια, στην προσπάθειά μας να αναπαραστήσουμε την τότε σημασιολογία των ερωτικών εξάρσεων και των συναφών αντιδράσεων.
Πάντως περισσότερο ενδιαφέρον έχουν τα σπασίματα για τα "πικρά" (όχι ευχάριστα -κακά, δηλαδή) λόγια και λογάκια, παρά για τα "γλυκά".
(Πικρός, λοιπόν, ο "καφές" καρντάσια μου και θα τον πιούμε όλον...)
Ο άγνωστος ποιητής που -αρχές του 1900, στην Σμύρνη και την Πόλη- ...έσπαζε (στιχουργικά) κούπες και ποτηράκια, ...σπάζει τώρα τα δικά μας κεφάλια, στην προσπάθειά μας να αναπαραστήσουμε την τότε σημασιολογία των ερωτικών εξάρσεων και των συναφών αντιδράσεων.
Πάντως περισσότερο ενδιαφέρον έχουν τα σπασίματα για τα "πικρά" (όχι ευχάριστα -κακά, δηλαδή) λόγια και λογάκια, παρά για τα "γλυκά".
(Πικρός, λοιπόν, ο "καφές" καρντάσια μου και θα τον πιούμε όλον...)
Θα σπάσω κούπες για τα λόγια που 'πες, σημαίνει θα σπάσω (μεγάλα) δοχεία -κούπες- για να εξορκίσω τα μεγάλα (βαριά και επικίνδυνα) λόγια που είπες..., αλλά θα σπάσω και ποτηράκια (μικρά δοχεία) για τα μικρά (όχι τόσο επικίνδυνα) λογάκια...
Και πού θα πήγαινε να τα σπάσει ο ...λογοβαρεμένος;
Το πιθανότερο ήταν να πάει στο λαϊκό κέντρο που λογαριαζόταν πελάτης και το οποίο είχε ορχήστρα ("παιχνίδια", που λέγαν στη Σμύρνη). Εκεί θα "παράγγελνε" -με αδρά πληρωμή ένα ασημένιο μετζίτι*...) για ν' ακούσει ή και να χορέψει κάποιο "κοβοφλεβίτικο" τραγούδι της εποχής, ενώ σπάζοντας ταυτόχρονα κούπες και ποτηράκια θα ημέρευε τον πόνο του... (Μιλάμε, τελικά, για δημόσια, λαϊκή ...ψυχοθεραπεία).
Περιγράφοντας ο Δ. Αρχιγένης έναν μερακλή Σμυρνιό γλεντζέ, λέει ότι όταν παράγγελνε ένα τραγούδι να χορέψει έριχνε απαραίτητα ασημένιους παράδες πάνω στις χορδές του σαντουριού και κόλλαγε με σάλιο κανένανε μεγάλο ασημένιο παρά στο κούτελο του τραγουδιστή.
(*) Μετζίτι=παλιό ασημένιο τούρκικο νόμισμα (mecidiye), το οποίο ισοδυναμούσε με 20 γρόσια ή το 1/5 της χρυσής οθωμανικής λίρας. Το όνομά του το πήρε από τον σουλτάνο Αμπντούλ Μετζίτ.
Στο βιβλίο "Στου Χατζηφράγκου" (Κοσμά Πολίτη, ΕΣΤΙΑ, 2001), στη σελ. 97 διαβάζουμε:
...ο αρραβωνιαστικός λέει του σαντουρτζή: Μια πόλκα - και του κολλάει ένα μετζήτι ασημένιο. (με ήτα, το γράφει)
(Είπαμε και ξανάπαμε, σ' αυτήν εδώ τη σελίδα μου, ότι ...το ένα φέρνει τ' άλλο!).
Στο θρακιώτικο τραγούδι "Στέργιους πισμάνιψι" (ο Στέργιος πείσμωσε, μουλάρωσε -και δε θέλει να παντρευτεί...) ακούμε για "μετζίτια", μάλιστα με το όνομα "μιτζίθια".
Στο σημείο 2.15, ο Καριοφύλλης Δοϊτσίδης τραγουδάει:
Τρία μιτζίθια παπούτσια βρε Στέργιου μ΄
πάππούς αγόρασι...
Στέργιους πισμάνιψι, παραδοσιακό Θράκης, Καριοφύλλης Δοϊτσίδης
https://www.youtube.com/watch?v=teNIiYIvFxw
Περιγράφοντας ο Δ. Αρχιγένης έναν μερακλή Σμυρνιό γλεντζέ, λέει ότι όταν παράγγελνε ένα τραγούδι να χορέψει έριχνε απαραίτητα ασημένιους παράδες πάνω στις χορδές του σαντουριού και κόλλαγε με σάλιο κανένανε μεγάλο ασημένιο παρά στο κούτελο του τραγουδιστή.
 |
| Μετζίτι (Mecidiye) |
Στο βιβλίο "Στου Χατζηφράγκου" (Κοσμά Πολίτη, ΕΣΤΙΑ, 2001), στη σελ. 97 διαβάζουμε:
...ο αρραβωνιαστικός λέει του σαντουρτζή: Μια πόλκα - και του κολλάει ένα μετζήτι ασημένιο. (με ήτα, το γράφει)
(Είπαμε και ξανάπαμε, σ' αυτήν εδώ τη σελίδα μου, ότι ...το ένα φέρνει τ' άλλο!).
Στο θρακιώτικο τραγούδι "Στέργιους πισμάνιψι" (ο Στέργιος πείσμωσε, μουλάρωσε -και δε θέλει να παντρευτεί...) ακούμε για "μετζίτια", μάλιστα με το όνομα "μιτζίθια".
Στο σημείο 2.15, ο Καριοφύλλης Δοϊτσίδης τραγουδάει:
Τρία μιτζίθια παπούτσια βρε Στέργιου μ΄
πάππούς αγόρασι...
Στέργιους πισμάνιψι, παραδοσιακό Θράκης, Καριοφύλλης Δοϊτσίδης
https://www.youtube.com/watch?v=teNIiYIvFxw
Υποσημείωση: Η (κακή) βαρύτητα των λόγων
Τα λόγια μπορεί να προσβάλλουν, να απογοητεύσουν, να εκθέσουν... Όλοι μιλάμε για λόγια βαριά, δηλητήριο, φαρμάκι, μαχαιριά..., προσπαθώντας έτσι να περιγράψουμε την αίσθηση που μας προκάλεσαν κάποιες κουβέντες που απευθύνονταν σε μας.
Στη Βίβλο διαβάζουμε εν αρχή ην ο λόγος... και ο λόγος σαρξ εγένετο... Και κάτι παρόμοιο, στη "Γένεση" (ΑΞΙΟΝ ΑΣΤΙ) του Ελύτη: Τότε είπε και εγεννήθηκε η θάλασσα...
Κάποιοι -επιρρεπείς σε ...αποτέτοια- πιστεύουν ότι τα λόγια έχουν μαγικές δυνάμεις, μάλιστα τέτοιες που μπορεί να κάνουν κακό... Γιατί, λέει, όταν οι λέξεις βγαίνουν απ' το στόμα μετατρέπονται σε δονήσεις-ενέργεια οι οποίες (δονήσεις) μπορούν να κατευθυνθούν όπου εμείς θέλουμε, αν βέβαια έχουμε αυτό το "χάρισμα"(*). Άρα, οι λέξεις μπορούν ακόμα και να "πονέσουν", αφού περιέχουν δόνηση-ενέργεια, δηλαδή κάτι σαν βλαπτικό λέιζερ! Άλλοι ευφάνταστοι, πιστεύουν ότι οι ομιλίες μας (κουβέντες μας, γενικότερα), στέλνουν ειδικές δονήσεις οι οποίες επηρεάζουν το μαγνητικό πεδίο της γης και ...αλλοίμονό μας!
(*) Έλα στη "σχολή" να στα μάθουμε ρε χάνο, άμα δυσκολεύεσαι!
Αυτά, τα τελευταία, τα θεωρώ αφελέστατα, ίνα μη τι χείρον είπω... Πρώτα-πρώτα γιατί ΔΕΝ αντέχουν σε καμία απολύτως επιστημονική επιβεβαίωση και δεύτερον γιατί έτσι, δε θα ζούσε για πολύ ο αντίπαλος πολιτικός, η αντίπαλη αθλητική ομάδα, η αντίπαλη σέχτα (θρησκευτική, κομματική...).
Καλά! Ξεκινάμε έτσι και ό,τι καινούριο βρισκω σχετικό με "σπασίματα" και τις αγαπημένες "Κούπες", θα σας το μοστράρω.
Α! Ενδιαφέρον παρουσιάζει το βιβλίο Η δύναμη των λέξεων, των Umberto Eco, Daniele Del Giudice, Gianfranco Ravasi, (Ελληνικά Γράμματα, 2006). Ρίξτε μια ματιά, μόνο 160; σελίδες είναι.
Πώς να κλείσω αυτή σελίδα για τις ...σπασμένες κούπες και τα ποτηράκια; Μα με την καλύτερη (κατά τη γνώμη μου, πάντα) σύγχρονη ηχογράφηση, την οποία έκαναν οι θηλυκοί "Άγγελοι του Τσιτσάνη" και που μπροστά της, ΟΛΕΣ οι άλλες (σύγχρονες, ε;) έπονται. Έπονται! (Και συγνώμη, γνωστοί, φίλοι και αγάπες μου, μεγάλες και μικρές).
https://www.youtube.com/watch?v=RqntHw51C8c
Πώς να κλείσω αυτή σελίδα για τις ...σπασμένες κούπες και τα ποτηράκια; Μα με την καλύτερη (κατά τη γνώμη μου, πάντα) σύγχρονη ηχογράφηση, την οποία έκαναν οι θηλυκοί "Άγγελοι του Τσιτσάνη" και που μπροστά της, ΟΛΕΣ οι άλλες (σύγχρονες, ε;) έπονται. Έπονται! (Και συγνώμη, γνωστοί, φίλοι και αγάπες μου, μεγάλες και μικρές).
https://www.youtube.com/watch?v=RqntHw51C8c
| *********************************************************************** | |
